معرفی منابع نفیس کتابخانه ایرانشناسی مجلس
[1397/02/26]
نسخه چاپ سربی از نخستین چاپ عربی «القانون» ابن‌سینا در کتابخانه ایرانشناسی مجلس
در تمدن ایران پس از اسلام، دو کتاب در شمار مهم‌ترین کتاب‌های طبی پزشکان مسلمان آورده می‌شود که یکی از آنها قانون ابن‌سینا ست. در وصف این کتاب همین بس که قریب هفتصد سال در بزرگ‌ترین مراکز علمی و پزشکی اروپا تدریس می‌شد و هم اکنون نیز به عنوان بخش مهمی از طب کهن در مهم‌ترین مراکز و دانشگاههای جهان تدریس می‌شود. در بیان اهمیت کتاب قانون، نظامی عروضی آورده است که اگر بقراط و جالینوس زنده شوند، روا بود که پیش این کتاب سجده کنند.
«القانون فیالطب» نوشته ابوعلی الشیخ الرئیس ابن‌سینا، یکی از پر افتخارترین کتاب‌های پزشکی جهان است. اصل کتاب به زبان عربی در سه مرحله نوشته شده است: نخست در گرگانج حدود سال 403ق.، بخش دوم در ری در حدود 405ق. و بخش سوم در همدان بین سالهای 405-414ق. این کتاب عظیم بیش از یک میلیون کلمه دارد که شامل پنج بخش است. ابن‌سینا ابتدا درباره کلیات دانش طب (امور عامه)، در زمینه دو جنبه نظری و علمی آن سخن گفته و بعد به بحث درباره احکام کلی داروهای ساده (ادویه مفرده) و سپس به احکام جزئی آن داروها پرداخته و در ادامه با تشریح هر یک از اندامها و وظایف آنها (فیزیولوژی)، هر بیماری که بر اندامی عارض شود با علل و اسباب آن بیماری و راه علاج آن را همراه با براهین لازم که نشان دهنده صحت گفتار و حسن پندار اوست، ذکر کرده است.
بوعلی در کتاب مذکور در بلاغت تعریف الفاظ پزشکی و در تقسیم موضوعات و شرح مطالب از روشی منطقی پیروی کرده است. کتاب قانون را باید ترکیبی علمی از تجارب بالینی بوعلی، آثار و تعالیم جالینوس، بقراط، ارسطو، نوشتههای پزشکان ایرانی و مسلمان پیش از خود چون رازی، ابنزین طبری، ابوسهل مسیحی دانست. برای کتاب قانون شرحهای زیادی از نویسندگان برجسته قدیمی چون شرح فخرالدین رازی (606ق.)، شرح نجمالدین احمد نخجوانی، شرح عبدالواحد جوزجانی و ... نوشته شده است. همچنین این کتاب توسط نویسندگان بسیاری با عناوین گوناگون مانند مختصرالقانون، خلاصهالقانون، قانونچه و ... خلاصهنویسی و منتشر شده است.
نخستین چاپ متن عربی کتاب مشهور قانون، مربوط به نسخه سربی موجود در کتابخانه ایرانشناسی است. نسخه حاضر این کتاب در چاپخانه مدیچی شهر رم ایتالیا در سال 1593م. منتشر شده است. کتاب اول قانون در صفحه 1تا112، کتاب دوم از صفحه 113تا280، کتاب سوم در صفحات 281تا610 گنجانده شده و سپس کتاب چهارم در صفحات 1تا176 و بالاخره کتاب پنجم در صفحات 177تا268 آمده است. پس از آن کتاب «النجاه، مختصرالشفاء» اثر ابن‌سینا آمده است.
این کتاب ارزشمند با شماره رده‌بندی 972 25ق22الف/R128/3 در مخزن کتاب‌های چاپ سنگی و سربی کتابخانه ایرانشناسی نگهداری می‌شود.
معرفی از: سعیده ایمانی، کارشناس کتابخانه ایرانشناسی مجلس شورای اسلامی
Majlislib2@gmail.com
