اثر هفته
[1399/09/05]
خودنگاره کمال الملک
میثم رضایی مهوار- کارشناس موزه داری
محمد غفاری(کمال الملک)
1300 هجری شمسی
رنگ و روغن روی بوم
49 * 67 سانتیمتر
شماره 65 موزه مجلس شورای اسلامی
از مشهورترین آثار کمال‌الملک، یکی از خودنگاره (سلف پرتره)های او به شیوه رنگ ورغن است که در حال حاضر به عنوان اثر آغازین گالری نقاشی‌های موزه مجلس شورای اسلامی به نمایش درآمده، این اثر که کمال الملک را در سنین 75 سالگی نمایش میدهد متعلق به دوران اوج و کمال هنری ایشان در سال 1300 هجری شمسی است.
محمد غفاری معروف به کمال‌الملک که مشهورترین و بانفوذترین هنرمند در تاریخ هنر معاصر ایران است، در سال ۱۲۲۷ هجری شمسی در خاندان نقاش و هنرمند غفاری در شهر کاشان به دنیا آمد. او برادرزاده میرزا ابوالحسن غفاری معروف به صنیع الملک نقاشباشی و هنرمند بزرگ دوره ناصری بود. کمال‌الملک در دارالفنون تهران و نزد علی اکبر خان مزین‌الدوله به تحصیل نقاشی پرداخت و توانست نظر ناصرالدین شاه را به خود جلب کند. در ۱۲۶۱ ه.ش به «نقاش باشی» ملقب شد و در سال ۱۲۶۹ از طرف ناصرالدین شاه لقب «کمال الملک» را گرفت .
کمال الملک اساساً چهره‌نگار و منظره نگار بود که از ابتدا تمایلی آشکار به طبیعت‌گرایی اروپایی داشت و در دوره مظفر‌الدین شاه به اروپا رفت و بیش از سه سال را در فلورانس، رم و پاریس گذراند و در موزه‌ها به کپی کردن آثار استادانی چون رافائل، رامبراند و تیسن پرداخت که برخی از مهمترین این کپی‌ها نیز اکنون در موزه مجلس نگهداری میگردند. پس از باز گشت از اروپا نیز از وابستگی به هنر آکادمیک قرن نوزدهم رها نگشت. کمال‌الملک آثاری چون «زرگر بغدادی» و «فالگیر بغدادی» (هردو متعلق به موزه مجلس) را هنگام اقامتش در عراق نقاشی کرد.
پس از انقلاب مشروطه، کمال‌الملک توانست مدرسه صنایع مستظرفه را در سال ۱۲۹۸ ه.ش تاسیس کند و تا سال ۱۳۰۷ ه.ش اداره این مدرسه را بر عهده داشت و در نهایت نیز به علت اختلاف با وزارت معارف، مدرسه را ترک کرد برخی از آثار خود را نیز به مجلس شورای ملی واگذار نمود و به ملک شخصی خود در حسین آباد نیشابور نقل مکان کرد . کمال الملک ۲۷ مرداد ۱۳۱۹ ه.ش در سن ۹۵ سالگی درگذشت و در باغ آرامگاه عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.
گفتنی است از کمال‌الملک سلف پرتره‌های دیگری نیز در سایر موزه‌ها همچون موزه ملی ملک و موزه هنرهای زیبای کاخ سعدآباد تهران موجود است که چهره کمال‌الملک را در سنین مختلف بازنمایی میکنند.
منبع: موزه مجلس شورای اسلامی