5.0 (2)

تصحیح و ترجمه سوتَْکَرنَسْک و وَرشْت مانْسَرنَسک از دینکرد 9  

دینکرد مجموعه‌ای از مطالب کلامی، فلسفی، تاریخی، اساطیری، حقوقی و همچنین اندرزها و گفتارهای حکیمانه است. ازاین‌رو، این کتاب دانشنامه مزدیسنی نامیده شده است. این مجموعه در آغاز دارای 9 کتاب بوده که کتاب نخست و دوم و برگ نخست از کتاب سوم آن از دست ‌رفته است.

این کتاب شرح و تفسیر سه نسک از هفت نسک گاسانیک (گاهانی) است. این سه نسک عبارت‌اند از سوتکرنسک، ورشت مانسرنسک و بَغ نسک. منظور از واژه گاسانیک، در اینجا، سرودهای گاهان نیست؛ بلکه مقصود مطالبی است که مربوط به امور مینوی و اخلاقی و دینی، در برابر داتیک که مطالب آن مربوط به قانون و حقوق است. خود نویسنده نیز اشاره می‌کند: «گاسان بیشتر (اپیرتر) مربوط به دانش مینوی (مینوگ دانشنیه) و کارهای مینوی (مینوگ کاریه) است.» هر یک از سه نسک گاسانی با تفسیر سه دعای بزرگ دینی مزدیسنی، یعنی «یَثااَهووَیْریو»، اَشم وهو» و «ینگه هاتام» آغاز می‌گردد و با ایریمااشیو» (airyə̄mᾱ is̆yō، یسن 54) پایان می‌یابد.

از دینکرد سه دست‌نویس به نشانه‌های «ب» و «ک» و «پ» در دست است که از میان آن‌ها دو دست‌نویس «ب» و «ک» دست‌نویس‌های کهن هستند. نگارنده دستنویس «ب» را، که به‌وسیله دِرِسدن عیناً چاپ عکسی شده است، اساس کار خود قرار داده و این دستنویس را با دستنویس «ک» مقابله کرده و اختلافات را در پانوشت یادکرده است. دستنویس «ک» تنها بخشی از دینکرد نُه را در بردارد و برای بخش بیشتر کتاب نهم تنها دستنویس «ب» را داریم. در برخی موارد، صورت‌هایی که در دستنویس «ک» آمده درست‌تر از صورت‌های دستنویس «ب» است، در این موارد، نگارنده صورت درست را از دستنویس «ک» در متن برگزیده و صورت دستنویس «ب» را در پانوشت یادکرده است.

از دینکرد نُه، دو ترجمه در دست داریم: یکی ترجمه وست است که در سال 1892 میلادی در آکسفورد چاپ شده است. ترجمه دیگر از سنجانا است. او تمام دینکرد را تصحیح و چاپ کرده است. ترجمه دینکرد نُه در سه جلد 17 و 18 و 19 آمده است. ترجمه سنجانا از کتاب نهم بر اساس ترجمه وست است. هر دو ترجمه امروز قدیمی است و هماهنگ با پیشرفت دانش پهلوی نیست. برخی از بخش‌های دینکرد نه (به ویژه ورشت مانسرنسک) را دانشمند فقید فرانسوی موله در کتاب خود ترجمه کرده است. در این اثر برای هر بخش دو ترجمه داده‌شده است. در ترجمه نخست که ترجمه واژه به واژه از پهلوی است، جمله‌های پهلوی با رعایت سبک جمله‌بندی پهلوی با فارسی ترجمه‌شده است اگر برای واژه‌های پهلوی برابری در فارسی وجود داشته، صورت فارسی آن‌ها داده‌شده، و در غیر این صورت، صورت واژه پهلوی با در نظر گرفتن تحول واج‌ها و اصول زبان‌شناسی ایرانی در فارسی ساخته‌شده است. در ترجمه دوم کوشش شده است که از آوردن واژه‌های دور از ذهن، تا آنجا که ممکن بوده، خودداری شود و سبک جمله‌بندی فارسی در آن رعایت گردد تا درنتیجه دریافت آن آسان گردد.

نگارنده از دو ترجمه وست و سنجانا استفاده کرده است؛ ولی در بیشتر موارد ترجمه نگارنده با دو ترجمه مذکور متفاوت است. در موارد مهمی که نگارنده نظری غیر از نظر این دو مترجم، در مورد واژه یا عبارتی داشته در پانوشت توضیح داده است.

سیزدهمین جلد از مجموعه پژوهش‌های ایران باستان در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی)، تصحیح و ترجمه سوتْکَرنَسْک  وَرشت مانْسَرنسک و بَغ نسک. از دینکرد 9 و سنجش این دو نسک با متن‌های اوستایی همراه با واژه‌نامه پهلوی - فارسی، به کوشش و پژوهش روانشاد دکتر احمد تفضلی که رساله دکتری ایشان با راهنمایی دکتر صادق کیا و بهره‌گیری از تجارب ژان پیر دومناش است. عنوان کامل این رساله چنین است: «تصحیح و ترجمه سوتَْکَرنَسْک و وَرشْت مانْسَرنَسک از دینکرد 9 و سنجش این دو نسک با متن‌های اوستایی همراه با واژه‌نامه پهلوی – فارسی».

این اثر که با نظارت و مقدمه ارزشمند سرکار خانم دکتر ژاله آموزگار یگانه و ویراستاری سرکار خانم دکتر نازنین خلیلی‌پور صورت گرفته است. در 334 صفحه با شماره رده‌بندی ]1397 7ت 84د/ 2065 [PIR  در کتابخانه ایرانشناسی موجود است.

نسرین تارویردی‌زاده – پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران

کتابخانه ایرانشناسی       

 majlislib2@gmail.com