5.0 (1)

بازدید جمعی از دانشجویان و مدرسان دانشگاه فرهنگیان از کتابخانه مجلس  

ازآنجایی‌که این دانشجویان با علاقه وافر به تماشای اشیای موزه پرداخته و یادداشت‌برداری می‌کردند، کارشناس موزه با سعه‌صدر، بخش‌های مختلف موزه از جمله؛ تابلوها، نقاشی‌های داخل سالن، مجسمه‌ها، تصاویر دیوار، صحن تاریخی مجلس، هدایا، اسناد، تصاویر نمایندگان، آثار هنری و ... نشان دادند که برای این دانشجویان تماشای این موارد بسیار جالب بود و توضیحات کامل کارشناس جذابیت این مکان را بیشتر می کرد.

• گنجینه نسخ خطی، چاپ سنگی و سربی

شمار نسخه‌های خطی در گنج‌خانه کتابخانه مجلس نزدیک به 28 هزارمجلد (نزدیک به 61 هزار رساله) بالغ می‌شود. این نسخه‌ها طی سال‌های گذشته خریداری یا به‌صورت اهداء به کتابخانه واگذارشده است

تصاویری باکیفیت از این نسخه‌ها گرفته‌شده، از سال ۱۳۳۰ در قالب تهیه میکروفیلم (ریزفیلم) آغاز و در یک دهه پیش تهیه تصاویر دیجیتالی سیاه‌وسفید نیز به آن اضافه گردید. در حال حاضر، این تصاویر در کتابخانه دیجیتال (رسان، آذرسا و نیز کتابخانه دیجیتالی مجلس وابسته به کنسرسیوم محتوای ملی) قابل استفاده و دانلود است و این یکی از مهم‌ترین گام‌ها در حفظ این میراث گران‌بها و دسترسی همگانی و آسان به آن‌ها است. در حال حاضر ۹۵% از نسخه‌های خطی فهرست شده و منتشر خواهد شد.

کتاب‌های چاپ «سنگی و سربی» کتابخانه مجلس که به کتاب‌های «چاپ قدیمی و یا کتاب‌های نادر» نیز معروف هستند بالغ‌بر 21621 جلد می‌شود. این منابع ازلحاظ محتوای علمی و تاریخ چاپ و نشر از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردارند. تمامی کتاب‌های چاپ سنگی و سربی فهرست‌نویسی و مرمت و آسیب زدایی شدهاند. از این کتاب‌ها، تصاویر دیجیتالی هم صورت گرفته و در حال حاضر بخش عمده آن‌ها در بخش «آذرسا»ی سایت کتابخانه مجلس قابل بازیابی به‌صورت متن کامل است.

در این قسمت کارشناس محترم سرکار خانم صیدیه بخش را معرفی کردند و توضیحاتی در مورد این نسخه‌ها بیان کردند و سفینه تبریز را به عنوان نمونه توضیح دادند که مجموعه‌ای خطی است که در سال‌های ۷۲۱ تا ۷۲۳ هجری قمری توسط ابوالمجد تبریزی در تبریز گردآوری و کتابت شده‌است. این کتاب نسخه منحصربه‌فردی است که در آن بیش از ۲۰۰ رساله در موضوعات مختلف علمی از جمله ریاضیات، هیئت، موسیقی، طب و فلسفه، ادبیات، عرفان، تاریخ و جغرافیا به صورت جُنگ گردآوری شده‌است. این کتاب ارزشمند را در اختیار دانشجویان قراردادند.

• آسیب‌شناسی و مرمت

آسیب‌شناسی و مرمت یکی از واحدهای فعال کتابخانه مجلس است که با همت مرمت گران و کارشناسان مربوطه و بهره‌گیری از ابزار‌های سنتی و پیشرفته و مواد مناسب و برگشت‌پذیر به‌صورت فنی و تخصصی منابع کاغذی ازجمله کتب خطی، سنگی، سربی و نوین، اسناد و نشریات را از گزند عوامل مخربِ محیطی همچون نور، رطوبت، دما و نیز عوامل بیولوژیک مثل قارچ، کپک و میکرب و عوامل فیزیکی از قبیل پارگی و چسبیدگی اوراق و... نجات داده و محافظت می‌نماید. در این مرکز هرساله صدها جلد کتاب خطی، هزاران برگ سند تاریخی، کتاب و نشریه ادواری مختلف مورد مرمت، بازسازی و آسیب‌زدایی قرار می گیرد.

در بخش صحافی همچنین همه‌ی نشریاتی که درآرشیو غنیِ مطبوعات این کتابخانه نگهداری می‌شود به‌صورت ماهانه، فصلی یا سالانه صحافی شده و مجلد می‌شود تا امکان نگهداری و اطلاع رسانی آن‌ها در امنیت و به سهولت فراهم باشد. از فعالیت‌های مهم دیگر این بخش مرمت عکس‌های تاریخی، تابلوهای نقاشی، جلدهای هنری، تذهیب و نقاشی‌های داخل کتب خطی و به‌طورکلی آثار هنری است.

با ورود دانشجویان به بخش مرمت و آسیب‌شناسی آقای رباط جزی یکی از کارکنان باسابقه این بخش استقبال گرمی از آنان کردند و در این‌باره که نسخ خطی و کتب قدیمی در معرض چه نوع آسیب‌هایی هستند و چند نمونه از کتاب‌هایی که به دلیل ناآگاهی افراد آسیب‌دیده بودند را به آن‌ها نشان دادند و در ادامه بحث به این موضوع اشاره کردند که به مردم و کسانی که در منازلشان نسخ خطی و کتب قدیمی وجود دارد به این مرکز مراجعه کنند و ما در ارتباط با نحوه نگهداری این کتب به آن‌ها اطلاعاتی را ارائه بدهیم تا این کتب به‌درستی نگهداری شوند و کمتر در معرض آسیب قرار بگیرند و در مورد نحوه مرمت کتاب‌ها و نقشه‌ها و ... توضیحات کاملی ارائه دادند و ما را به بخش موزه چاپ و کتابت راهنمایی کردند و ما در آنجا از نزدیک حروف سربی و دستگاه‌های چاپ قدیمی آشنا شدیم و آقای رباط‌‌جزی نیز در اینجا توضیحاتی را ارائه نمودند.

• نشریات ادواری

مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین مجلات فارسی ‌زبان چاپ داخل و خارج کشور، نشریات مرتبط با ایران و جهان اسلام به زبان‌هایی غیرفارسی، شب‌نامه‌ها و ... در سیر پژوهش‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و خصوصاً بررسی‌های ادواری یکصد سال اخیر، منابعی متنوع و درعین‌حال قابل اعتمادی محسوب می‌شود. به‌خصوص نشریات مربوط به نهضت مشروطیت، نهضت ملی شدن صنعت نفت، انقلاب اسلامی و موضوعات دیگر و نیز نشریات محلی، بر غنای این مجموعه افزوده است. در حال حاضر هم از طریق شبکه رسا و هم چاپ فهرست مجلات موجود در کتابخانه از آغاز تا سال ۱۳۸۶ تمامی نشریات موجود در کتابخانه به‌ویژه در حوزه ‌زبان فارسی فهرست شده است و قابل بازیابی و استفاده است. هم‌اکنون این مجموعه به بیش از ۴۶ هزار مجلد رسیده است.

آقای پیله‌ور توضیحات قابل توجهی را برای دانشجویان داده و مخزن نشریات را به آنان نشان دادند. برای دانشجویان بسیار جالب بود که همه روزنامه‌ها (به‌صورت چاپ روزانه) و نشریات در مخزن نگهداری می‌شود و از آقای پیله‌ور در مورد نحوه نگهداری مجلات سؤال کردند و ایشان  به‌صورت کامل در مورد نحوه نگهداری آن‌ها توضیح دادند.

• اسناد ملی، تاریخی و بین‌المللی

مرکز اسناد کتابخانه مجلس با در اختیار داشتن آرشیو بی‌همتایی شامل بیش از 14 میلیون برگ از اسناد مربوط به ۲۴ دوره مجلس شورای ملی و هفت دوره مجلس سنا، تنها مرکز غنی اسناد پارلمانی کشور، معرفِ تاریخ قانون‌گذاری، سیر تصویب قوانین و تحولات قوه مقننه در ادوار مختلف و روایتگری صادق و بی‌غرض از تعاملات مردم با نمایندگان خویش است که به لحاظ پژوهش‌های جامعه‌شناختی و تحقیقات اجتماعی بسیار مهم و ارزنده محسوب می‌شود.

این بخش همچنین دربردارنده اسناد سازمان ملل شامل مجموعه‌های ارزشمند اطلاعات، اسناد و مدارک، گزارش‌های دولتی و انتشارات ارکان شش‌گانه سازمان ملل و کارگزاری‌های تخصصی آن یعنی سازمان بین‌المللی کار، سازمان خواربار و کشاورزی، سازمان بهداشت جهانی، بانک جهانی و یونسکو است. این اسناد از اولین سال‌های تأسیس سازمان ملل، به زبان‌های انگلیسی، عربی و فرانسوی به این کتابخانه می‌رسد و مطابق طبقه‌بندی خاص آن، نگهداری می‌شود.

ازآنجاکه مرکز اسناد با کتابخانه ایران‌شناسی در یک محل قرار گرفتند، آقای دکتر ططری مدیر بخش اسناد، به کتابخانه ایران‌شناسی آمدند و توضیحاتی را در مورد بنای این ساختمان و مرکز اسناد دادند و از حضور دانشجویان در کتابخانه ابراز خوشحالی کرد و گفت: در زمانی که به شغل معلمی مشغول شدید حتماً دانش آموزان خود را برای بازدید به این مکان بیاورید.

کتابخانه ایران‌شناسی (کتابخانه سنا یا کتابخانه شماره2)

این کتابخانه در پی تأسیس مجلس سنا در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸، به ابتکار سید حسن تقی‌زاده رئیس وقت مجلس، با حدود ۵۰۰ جلد کتاب شکل گرفت. کتابخانه مزبور با احداث و افتتاح ساختمان مجلس سنا (ساختمان مجلس شورای اسلامی در دوره‌های اول تا ششم) در سال ۱۳۳۵ به تالاری در جنب هیأت رئیسه مجلس سنا و سپس در اوایل سال ۱۳۶۲ به کاخی که در شرق عمارت مجلس سنا قرار داشت و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی موزه نگارستان در آنجا مستقر بود، به‌عنوان کتابخانه شماره ۲ مجلس انتقال یافت. به ‌مرور این کتابخانه شکل عمومی نیز به خود گرفت و درهای آن به روی همه اهل پژوهش باز شد. کتابخانه ایران‌شناسی در اوایل سال ۱۳۸۳ به عمارت قدیمی مجلس شورای ملی (ساختمان مشروطه) واقع در میدان بهارستان منتقل و درنهایت در ۲۴ آبان ۱۳۸۴ به عمارت قدیمی کتابخانه مجلس منتقل و با حضور چهره‌های فرهنگی و سیاسی بازگشایی گردید.

مدیر محترم کتابخانه ایران‌شناسی سرکار خانم مرادی در ابتدا مقدمه‌ای از تأسیس کتابخانه نسخه‌های موجود در آن را معرفی کردند. آقای زمانی کارشناس مرجع پس از معرفی بنای تاریخی اولین کتابخانه مجلس تا مجازی شدن آن و در مورد نحوه جستجوی منابع کتابخانه مجلس «تحت وب» که از منزل امکان‌پذیر است شرح دادند. پایگاه‌ها را معرفی کرده و به صورت عملی جستجوی منابع را توضیح دادند. دانشجویان می‌توانند از طریق مجازی، بدون نیاز به مراجعه به کتابخانه با استفاده از سیستم کامپیوتر شخصی به آدرس وب‌سایت کتابخانه مجلس https: ical.ir وارد شوند؛ و از طریق لینک «جستجو در منابع» روی درگاه «فهرست کتابخانه» کلیک نمایند. سپس پنجره «جستجوی مدارک» باز می‌شود و درنهایت می‌توان از طریق «جستجوی پیشرفته» کتاب موردنظر را جستجو کرده، چنانچه منبع موردنظر در کتابخانه مجلس موجود بود شماره آن را یادداشت کرده و با مراجعه به کتابخانه از کتابدار مرجع درخواست کنند. کتابخانه ایران‌شناسی بر اساس رده چیده شده، بعضی از کتاب‌ها هم اسکن و pdf شده‌اند که کد آن‌ها را نوشته و دیجیتالی آن را از بخش دیجیتال و کاوش درخواست نمایند؛ و بعضی از کتاب‌های pdf را دانلود کرده و در منزل مطالعه کنند. ولی در صورت نیاز به فایل دیجیتال و یا اصل منبع، باید حضوری به کتابخانه مراجعه و اسکن آن را با اندک هزینه‌ای دریافت کنند.

سپس در مورد کتاب‌های مربوط به ایران‌شناسی نیز مطالبی بیان شد. مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان به کتاب‌های تاریخ ایران و فرهنگ و جغرافیای شهری و روستاهای کشور و همچنین کتاب‌هایی که مربوط به ایران‌گردی و شهرشناسی است اشاره شد. سپس به مراکز جغرافیایی که منشأ اصلی هنر و معماری ایران هستند از جمله کتاب‌های «یادگار معماری اصفهان» ‌فهرست کاروانسراها،‌ و فلزهای کشف‌شده در لرستان، مرزهای جغرافیای ایران،‌ مدرسه و بناهای تاریخی ایران، ‌هنر و موسیقی ایران،‌ و در مورد کاشی‌کاری و معماری در عصر صفویه به بعد،‌ پوشاک ایران از عهد ساسانیان،‌ تا دوره قاجار و دوره پهلوی منابع گران‌بهایی وجود دارد؛ و سفرنامه‌های فارسی و لاتین ازجمله سفرنامه شاردن، سفرنامه ویلسون ‌و ...، از بین سفرنامه‌های پادشاهان ایران، سفرنامه‌های ناصری (سفرنامه‌های ناصرالدین شاه) رکورددار است که مهم‌ترین آن «سفر ناصرالدین شاه به فرنگ» و «سفرنامه به خراسان» و «سفرنامه ناصرالدین شاه به حج و عتبات عالیات» و منابع دیگر که در کتابخانه ایران‌شناسی موجود است.

خانم ایمانی نمونه‌هایی از کتاب‌های چاپ سربی و سنگی، نقشه‌های قدیمی و اطلس‌ها را به دانشجویان نشان داده و گفتند که این نقشه‌ها درگذر زمان آسیب‌دیده بودند، ولی با تلاش همکاران بخش مرمت، بازسازی‌شده و از روند آسیب آن‌ها جلوگیری به‌عمل‌آمده است. همچنین شیوه جستجو در منابع کتابخانه را از طریق سایت کتابخانه و نرم‌افزار آذرسا آموزش و در مورد شرایط امانت و مطالعه در کتابخانه توضیح داد. وجود سفرنامه‌های تاریخی که توسط سیاحان خارجی نوشته‌شده، همچنین مجموعه گلبن،‌ مجموعه عظیمی زواره‌ای، ‌مجلات داخل و خارج کشور،‌ روزنامه‌های قدیمی،‌ نسخه‌های چاپ سنگی و سربی و کتاب‌های قدیمی و نفیس و تک‌نسخه و هزاران جلد کتاب با ارزش در حوزه ایران‌شناسی از مزایای منحصر به فرد این بخش است که برای دانشجویان بسیار جالب بود. کتابخانه ایران‌شناسی آماده پاسخگویی به همه پژوهشگران و دانشجویان و اساتید دانشگاه‌ها با رعایت قوانین کتابخانه است.