0.0 (0)

آداب طبابت و وظایف طبیب  

آنچه که در ذیل آمده بخشی از  ترجمه فارسی گفتار یکی از شارحان قانون ابن سیناست  در رابطه با آداب و وظایفی  که شایسته است طبیب در کار طبابت رعایت و بکار بندد منقول از نسخه خطی شماره 838 طباطبائی[1]:

اما شارح  می‌گوید که طبیب می‌باید که پاک‌طینت، پاک‌مذهب، نیک‌اعتقاد باشد. چیزها را نیکو دریابد. کم مزاح و ضحک باشد. کثیر التبسم و شکفته بود. راست‌گوی باشد. ظاهر او و باطن او موافق بود. خوش خلق با ادب باشد. تمام میل او به جمع کتب متقدمین باشد. بر ضعفا و مساکین رحیم باشد. خوش‌عبارت و درست‌نویس باشد. هرچه از او پرسند؛ اگر داند جواب دهد و اگر نداند از اظهار جهل عار نکند که بهتر از جهل مرکب باشد. بیماران را دلداری دهد؛ اما از آنچه خواهد بود به آهستگی خبر دهد. رازدار باشد. عفیف‌الذیل و دشمن شهوت باشد و به شرب خمر خود را مشهور ندارد بلکه گریزان باشد. از طلب علم ملول نشود. حرص او از دنیا به علم و جمع کتاب باشد و عمر خود را جز به علم صرف نسازد. از منطق حظ کامل داشته باشد و از علم حساب ضرب و قسمت آنقدر بهره‌ور باشد که مراتب درجات دوا را با درجات مرض موازنه تواند کردن و در تشریح کمال به هم رسانیده باشد و همچنین از مکائیل و موازین و اختلاف مردم در مقادیر آن و معرفت مثاقیل و دوانیق و طسوج و حبات و شعیرات  و قراریط بداند و علم نجوم را فی‌الجمله ممارست کند تا علت وضع کره ارض در میان کرات عناصر و افلاک بداند و ابعاد بلاد را از طول و عرض بداند و احوال کواکب و مسیرات آن بداند و بشناسد و عدد سنین و شهور و ایام و ساعات و دقایق و دیوانی بشناسد و موضع قمر را از بروج و تزاید و تناقص نور را بداند تا در امراض حاده رعایت کند و حکم او بر بحارین درست آید. فاضل کامل ابقراط می‌گوید که از دریای علم طب معرفت نجوم جزیره کوچکی نیست و همچنین از علم هندسه نیز با خبر باشد و همچنین از موسیقی و ادوار و اوزان او و در علم نبض باخبر باید بود. مجملا از علوم ریاضی بی‌نصیب نباید بود و بسیار سفر باشد و شهر گشته و در سفر با مردم نیک‌مصاحبت کرده و از این علم سوالات نموده باشد و در جمیع احوال در فکر کسب علم طب باید بود و اگر در منزل خود باشد کتب را پیش آورد و به مطالعه مشغولی نماید به شرط آنکه اکثر کتب تصنیف قدما باشد و در ماکول و مشروب و ملبوس و مسکن حد وسط اختیار نماید بلکه به جانب ادنی راغب باشد تا از اشتغال دنیوی باز رسته تر باشد.

و در معالجات زنهار از دلیری و شتاب‌زدگی که آن کار جهال است و همچنین دور باید بود از جبن و ترس بی محل که از معالجه باز ماند و در رفتار میان سریع  و بطیء راه رود و به اطراف و جوانب التفات نکند که آن رفتار دیوانه‌ها باشد بلکه همیشه در پیش پای خود نظر باید کرد و بسیار سلام باید بود؛ به هرکه باز خورد سلام کند و به مردم دوستی کند و با هیچ کس دشمنی و مکر و حسد نورزد و خود را خوار نگرداند و بی اعتبار و بسیار هم در تکبر و تبختر نکوشد.

و چون به سر بیمار در آید خندان شود و او را خبر خیر دهد؛ اگر چه مرض او شدید بود و از حقایق حال او در پیش مردم سوال نکند بلکه خلوت کند و بپرسد؛ مبادا از انفعال دروغ گوید و بسیار در پیش مریض توقف نکند و چون از پیش مریض دور شود همه وقت در فکر بیمار باشد و همت را بر صحت او مقصود دارد؛ چرا که همت را اثرهاست و اگر از مریض نسبت به طبیب تقصیری یا بدی واقع شده باشد لایق نیست که در مکان مکافات شود؛ چنانکه بقراط می‌گوید: کسان هستند که  سزاوارند آنکه در حال بیماری بر سر ایشان نرویم اما لایق حال ما نیست که انتقام کشیم.

و پیش جهال ذکر سموم قتاله و ادویه ضاره نکند و همچنین ادویه که مسقط اجنه اند یا باعث عقمند اظهار نکند و این علم شریف را به هر نااهل یاد ندهند؛ چرا که قبل از سکندر اطبا این علم را نمی آموختند مگر اولاد را. سکندر این سنت را مستنکر دانست و گفت هر کس که اهلیت این علم دارد اطبا او را بجای فرزند دانند و این علم را به او یاد دهند....