تاریخ جمع‌آوری منابع اولیه در کتابخانه مجلس  

محمدحسن خلیلی کارشناس موزه مجلس شورای اسلامی

---

 

دوره‌های اول و دوم

در زمان فترت میان دو دوره اول و دوم مجلس، تعداد کتب کتابخانه مجلس شورای ملی 51 مجلد بود و وقتی دوره دوم مجلس آغاز گردید 202 کتاب متعلق به میرزا عبدالحسین جلوه به کوشش حاجی نصرالله[تقوی لواسانی، ملقب به سادات اخوی] به کتابخانه مجلس منتقل گردید. بعد به کمک معززالدوله به ملاقات مخبرالسلطنه [هدایت] رفتیم و از او خواستیم کتاب‌هایی را که  برای کتابخانه ملی به او داده‌اند، به کتابخانه مجلس هدیه کند. در نتیجه 1090 جلد کتاب فارسی، فرانسه، عربی، ترکی، انگلیسی، آلمانی و روسی به مجلس تحویل گردید و رسید آنها صادر شد. مدتی بعد نیز50 جلد کتاب دیگر ابتیاع گردید و در نتیجه جمع کل کتاب‌های کتابخانه مجلس به یک 1394 جلد افزایش یافت.

 

دوره هشتم

بخشی از سخنان ارباب کیخسرو شاهرخ در دوره هشتم مجلس درمورد کتابخانه مجلس به شرح زیر است.

آقای روحی راجع به کتابخانه دو موضوع فرمودند، مخصوصآ امروز صبح هم تشریف آورده بودند به مباشرت و تذکر دادند و جوابشان عرض شد. قسمت اول راجع به ساعات کار کتابخانه است، تصدیق شد نظر ایشان و عرض شد تازه از بعضی جاها تذکر داده‌اند و دستور هم داده شده است به مدیر کتابخانه که نوبت بگذارند و عصرها هم باشد که مردم بیایند و استفاده کنند.

قسمت دوم که حالا و قبلاً هم ایشان مکرر فرمودند که کتابخانه آزاد باشد برای همه واردین، خودشان تصدیق می‌فرمایند که هیچ مؤسسه در دنیا پیدا نمی‌شود که آزاد برای ورود و خروج عموم باشد. والا هیچ نمی‌شود جلوگیری کرد. خدمتشان همین امروز صبح عرض شد ما تا به حال قریب 500 نمره جواز ورودیه به اشخاص داده‌ایم که خودشان تقاضا کرده‌اند. چه مانع دارد هریک ازآقایان نمایندگان کسی را سراغ دارند و صلاح بدانند معرفی کنند، جواز داده شود. اگراشخاص توسط نمایندگان هم نبوده است. اما بدون اینکه اشخاص شناخته شوند جواز ورودیه داده شود و همین جور بگویند و بروند توی کتابخانه و هر کتابی که می‌خواهند تقاضا کنند داده شود، تصدیق می‌فرمایید که بالاخره این کتابخانه منظم نخواهد بود. استدعا دارم هر یک از آقایان الان هم در اینجا که مجلس شورای ملی است عرض می‌کنم مباشرین هیچ مانع ندارند، برای این که هرکسی می خواهد استفاده کند از آنجا تقاضا بدهد و تقاضایش هم مورد قبول واقع می‌شود و جواز ورودیه داده می‌شود که مدیر کتابخانه بداند اجازه داده شده است؛ و این هم که فرمودند تقاضا باید بیاید به جلسه مباشرین و معطلی ندارد، بلکه یک ساعت هم تا به حال معطل نشده است. پس استدعا دارم اشخاصی را اگر سراغ دارند بفرمایند بیایند تحت همین ترتیب و مطابق نظامنامه‌ای که نوشته شد(آن هم برای انتظام است نه ممانعت از استفاده) مردم تقاضا کنند، تقاضا را بفرستند جواز صادر می‌شود. البته کتابخانه برای استفاده عمومی است.

راجع به کتابخانه دو موضوع فرمودند: اولا تغییر محل. خود حضرت آقای دیبا از نمایندگان محترم دوره‌های سابق و اسبق هستند، می‌دانند که تغییر محل را مباشرت مجلس در سه دوره قبل پیشنهاد کرد. در اینجا هیاهوی وکلا بلند شد و موافقت حاصل نشد و پس گرفت. مجلس تصویب بفرماید و محل بدهد، البته مباشرت مجلس لازم می‌داند آن را و پیشنهاد هم خواهد کرد. در قسمت دوم و تهیه کتاب، آن هم خاطر مبارکشان مستحضر است که مباشرت دو قسمت اعتبار دارد: یک قسم اعتباری است که آن سه هزار تومانی است که جزء بودجه آمده است. کتبی که تهیه می‌کنند دو قسم است: یک قسم کتبی است که در اینجا میسر می‌شود بخرند، البته آن را باید رعایت کنند که نسخ متعدد نباشد، به اندازه‌ای که لازم دارد بخرند.یک قسمت که باید از خارجه بخواهند. از خارجه خواستن، خودتان می‌دانید که رسانیدن پول و رسیدن کتاب مستلزم وقت است. یک قسمت مساعده‌هایی می‌دهند که در ضمن آن سال حساب می‌شود و یک قسمت بعد از آن که کتاب رسید، جزو حساب سال بعد می‌شود. در قسمت مخارج که سوال فرمودند از کجا کسر شده است، استدعاست مراجعه بفرمایند و ملاحظه بفرمایید به اقلام بودجه که تقدیم شده است و آنجا در مقابل تمام فقرات ستون تصویب بودجه، ستون خرج دارد که ازچه قلم کسر شده است و به چه قلم اضافه شده است.

منبع:‌ خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ، به کوشش شاهرخ  شاهرخ و راشنا رایتر، تهران، انتشارات مازیار، سال 1382.

 

ارباب کیخسرو شاهرخ بنیانگذار کتابخانه مجلس(شماره 52)