جلسه: 95 صورت مشروح مذاکرات محلس مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه 26 اَمرداد ماه 1327
فهرست مطالب:
1- تصویب صورت مجلس
2- استرداد لایحه عفو عمومی مجرمین آذربایجان و زنجان و تقدیم لایحه جدید با قید دو فوریت و تصویب آن
3- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره15
جلسه: 95
صورت مشروح مذاکرات محلس مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه 26 اَمرداد ماه 1327
فهرست مطالب:
1- تصویب صورت مجلس
2- استرداد لایحه عفو عمومی مجرمین آذربایجان و زنجان و تقدیم لایحه جدید با قید دو فوریت و تصویب آن
3- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ربع به ظهر به ریاست آقاى رضا حکمت تشکیل گردید
1- تصویب صورت مجلس
صورت مجلس جلسه قبل را آقاى دادور (منشى) به شرح زیر قرائت کردند.
یک ساعت و نیم قبل از ظهر روز یکشنبه 24 مرداد مجلس به ریاست آقاى رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت و تصویب گردید.
اسامى غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غائبین با اجازه آقایان:
دکتر بقایی. کشاورز صدر. ناصر ذوالفقارى. على اقبال. عبدالرحمن فرامرزى. سزاوار. دکتر آشتیانى. ناصرى. بهار. اسکندرى. ممقانى. دکتر مجتهدى. على وکیلى. امامى اهرى. اسدى. دکتر ملکى. حاج امین. باتمانقلیچ. احمد فرامرزى. غائبین بى‌اجازه آقایان: قشقایی. ظفرى. شادلو. سلطان‌العلما. غضنفرى. تولیت. کامل ماکویی. اخوان. گرگانى. محمد‌على مسعودى. امیر تیمور. آصف. حسین وکیل. دکتر مصباح‌زاده. گلبادى. شریف‌زاده. بوداغیان. عباسى. صفا امامى. دکتر دفترى
دیر آمدگان یا اجازه آقایان:
موسوى. افخمى. کهبد دولتشاهى.
دیر آمدگان بى‌اجازه آقایان:
بیات. ارباب مهدى. حسن اکبر. دکتر راجى. سلطانى. آقا خان. نراقى. دکتر طبا. عباس مسعودى. شریعت‌زاده. مسعود ثابتى. دکتر امینى. مشایخى بهزادى. خوئیلر. صاحب‌دیوانى. آقاى آزاد به عنوان اخطار راجع به رویه کمیسیون عرایض نسبت به اعلام جرم‌هایی که ایشان علیه آقاى قوام تقدیم داشته‌اند اعتراض نمودند. آقاى مکى به استناد ماده 109 پاسخ دادند که اعلام جرم‌ها به کمیسیون فعلى و سابق عرایض داده نشده مستندات اعلام کننده نیز به کمیسیون نرسیده است.
آقاى نخست وزیر براى پاسخ استیضاح آقایان عباس اسکندرى و اردلان روز پنجشنبه 28 مرداد تعیین وقت نمودند و آقاى رفیع معتقد بودند پاسخ استیضاح پس از تصویب لوایحى که در دستور است در هفتم یا هشتم شهریور داده شود.
آقاى عباس اسکندرى طرح استیضاح را از اهم مسائل مملکتى و تأخیر آن را تضییع حق قانونى اقلیت و مخالف مقررات آئین‌نامه مجلس می‌دانستند آقاى نخست وزیر اظهار داشتند تا قبل از پایان موعد قانونى براى پاسخ هر دو استیضاح حاضر خواهند بود و چون مخالفتى نبود روز 28 خرداد معین گردید.
آقاى وزیر جنگ یک لایحه راجع به اصلاح بعضى مواد قانون دادرسى ارتش مصوب سال 1318 تقدیم و تقاضا نمودند لایحه تشدید مجازات قاچاقچیان با قید فوریت در دستور جلسه آینده قرار گیرد.
آقاى رئیس یادآور شدند که به مناسبت انقضاء موعد قانونى کمیسیون‌های بودجه و محاسبات مجلس هر چه زودتر شعب پارلمانى تشکیل و اعضاء کمیسیون‌های نامبرده معین شوند.
+++
آقاى وزیر بازرگانى و پیشه و هنر لایحه قانون کار و آقاى وزیر پست و تلگراف لایحه تأیید لایحه مربوط به تمبر شیر و خورشید سرخ را تقدیم داشتند و گزارش کمیسیون دادگسترى مربوط به عفو عمومى مطرح شد. تبصره پیشنهادى آقایان حائرى‌زاده و مکى راجع به حق فرجام محکومین محاکم نظامى و ارجاع به محاکم عمومى در صورت نقض در دیوان کشور قرائت و پس از توضیح آقاى حائرى‌زاده و اظهار نظر آقاى ملک مدنى تصویب گردید.
آقاى دکتر شفق پیشنهاد نمودند جمله وقایع اخیر و قیام مزبور در قانون عفو عمومى به جمله غائله اخیر و غائله مزبور تبدیل شود و آقاى وزیر دادگسترى قبول نمودند.
آقاى لیقوانى پیشنهاد نمودند اشخاصى که در وقایع پیشه‌ورى سمت رسمى داشتند و رئیس اداره یا وزیر بوده‌اند مشمول عقو نخواهند شد با اصلاحى که به نظر آقاى نخست وزیر و وزیر دادگسترى به عمل آمد کلمه" قیام" به غائله و شممول عفو «به مشمول این قانون» تبدیل و مورد موافقت دولت واقع شد. آقاى عباس اسکندرى پیشنهاد نمودند که مناطق آذربایجان و زنجان به استان‌های آذربایجان و شهرستان زنجان تبدیل شود و دولت موافقت کرد نسبت پیشنهادى سابق آقاى اردلان در تشکلیل کمیسیون تحقیق و استرداد و جوه مأخوذه از اهالى آذربایجان و تعقیب مأمورین اخذ رأى قطعى به عمل آمد و تصویب شد.
پیشنهاد آقاى دکتر شفق راجع به توضیح منظور از سمت رسمى و پیشنهاد آقاى نبوى راجع به حذف کلمه سمت رسمى قرائت و پس از توضیح چون عده براى اخذ رأى کافى نبود جلسه ختم و به روز سه‌شنبه محول و دستور بقیه پیشنهادات قانون عفو عمومى مقرر گردید.
رئیس- آقاى اردلان نسبت به صورت جلسه اعتراض دارید بفرمایید. اردلان عرض کنم توضیحى که نسبت به صورت جلسه داده می‌شود در صورت جلسه بعد ذکر نمی‌شود در جلسه گذشته بنده عرض کردم که به آقای آصف مجلس دو ماه مرخصى داده است و ایشان را غائب نوشته‌اند چرا ایشان را غائب بدون اجازه نوشته‌اند و حالا باز هم غائب بى‌اجازه می‌نویسند.
رئیس- اصلاح می‌شود. آقاى دهقان
دهقان- بنده عرضى ندارم.
رئیس- آقاى اسکندرى نسبت به صورت مجلس فرمایشى دارید بفرمایید.
اسکندرى- عرض کنم که این جا نوشته شده است که آقاى اسکندرى جزء غائبین است البته منظورشان آقاى امیر نصرت اسکندرى است این را قید بفرمایید.
دولتشاهى- در جلسه پیش بعد از خروج بنده از مجلس یک مذاکراتى بوده که در صورت مجلس نیست البته اگر واقع نشده است که نتیجه در صورت مجلس نیست البته بر طبق نظامنامه در صورت مجلس نیست البته بر طبق نظامنامه در صورت مجلس نیست و الّا اگر بوده است بنده موظفم که از حقم دفاع کنم. خاطر مبارک مستحضر است که بنده روز یکشنبه مرخصى داشتم و قبلاً هم به مجلس اطلاع دادم که نمی‌آیم (صحیح است)
رئیس- غیبت داشتید؟
دولتشاهى- خیر قربان منظور غیبت نیست مذاکراتى است که راجع به خروج بنده از مجلس شده است.
رئیس- مذاکره‌ای راجع به شخص شما نبوده است، اسم شما برده نشده یک چند نفرى بودند...
دولتشاهى- آقایانى که بنده را در مجلس ختم سر افراز کردند می‌دانند که تا نیم ساعت به ظهر بنده در مجلس ختم بودند و نیم ساعت به ظهر که اینجا آمدم کاملاً خسته و فرسوده بودند وقتى که بنده از سالن مجلس بیرون رفتم مذاکراتى شد و حتى گفته شد تا تقصیر با اشخاصى است که دنبال دولت بیرون می‌روند بنده قصدم به دنبال دولت بیرون رفتن نبود (دهقان- دولت هم توى مجلس بوده) دولت توى مجلس بوده است به علاوه اگر منحصراً به واسطه بیرون رفتن بنده از مجلس کارهاى مجلس معطل ماند و لوایح مفید این کشور در بوته اجمال ماند باعث روسیاهى بنده می‌باشد کراراً این اتفاق افتاده است که بعضى از آقایان مجلس را از اکثریت انداخته‌اند و همین طور آقایان را معطل کرده‌اند و هیچ کس نیامده است به مجلس در دوره چهاردهم چندین ماه مجلس به این صورت اداره می‌شد من نمی‌دانم به چه مناسبت فقط من زبان بسته را پیدا کرده‌اند خوب حرف زدن و حرف خوب گفتن ممکن است اشکال داشته باشد ولى بد حرف زدن و حرف بد گفتن را هر کس زبان دارد و می‌تواند بگوید اگر گناهى دارد دولت بنده و 78 نفر دیگر او را این جا آورده‌ایم منتهى اگر بنده بگویم مبالغه نیست یار دارا بودن و دل به سکندر داشتن خوب نیست.
رئیس- راجع به این مذاکراتى که در مجلس می‌شود بفرمایید، دیگر نظرى نسبت به صورت جلسه نیست؟ (اظهارى نشد) صورت مجلس پیش تصویب شد.
آشتیانی‌زاده- بنده اخطار دارم
رئیس- مطابق چه ماده‌ای ؟
آشتیانی‌زاده- مطابق ماده 55، نمایندگان می‌توانند در بدو یا ختم مجلس از وزرا سؤال نمایند بنده در جلسه قبل از وقت وزیر را مستحضر نمایند ، بنده در جلسه قبل سؤالی تقدیم مقام ریاست کردم که به آقای وزیر دادگستری اطلاع داده شود در مجلس حضور به هم می‌رسانند.
رئیس- سؤال‌ها فرستاده می‌شود تا برای جواب حاضر بشوند.
آشتیانى‌زاده- موضوع سؤال فوت می‌شود
رئیس- خیلى سؤال‌ها داده شده و فرستاده شده است.
آشتیانى‌زاده- اگر جواب سؤال بنده را ندهند استیضاح خواهم کرد.
رئیس- بعضى از آقایان تقاضاى نطق قبل از دستور کرده‌اند و می‌خواهم صحبت کنند و می‌خواهیم وارد دستور بشویم. آقاى نخست وزیر بفرمایید سؤال و استیضاح حق وکیل است هر وقت می‌تواند بکند.
2- استرداد لایحه عفو عمومى مجرمین آذربایجان و زنجان و تقدیم لایحه جدید با قید و فوریت و تصویب آن
نخست وزیر- بنده خواستم به عرض آقایان محترم برسانم که با اهمیت زیادی که تصویب لایحه عفو گناهکاران غائله آذربایجان دارد این وضعى که اخیراً پیش آمده است و پیشنهادت مختلفى شده است و به صورتی در آمده است و بیم این هم می‌رود که باز دنباله این پیشنهادات کشیده بشود و آن منظور اصلى که نمایندگاه محترم داشتند فوت بشود به این جهت به طوری که خاطر نمایندگان محترم مسبوق است بنده آن لایحه‌ای که داده بودم مسترد می‌کنم و لایحه دیگرى با قید و فوریت تقدیم می‌کنم.
نورالدین امامى- احسنت.
آشتیانى‌زاده- آقاى رئیس بفرمایید آقایان وزرا براى جواب سؤالات حاضر باشند.
رئیس- لایحه عفو عمومى را دولت استرداد کرد.
رحیمیان- اعلام رأى نفرمودید جلسه قبل رئیس خیر چون آقاى دکتر شفق پیشنهادى کرده بودند و همین طور آقاى نبوى راجع به سمت رسمى که در اطراف آن مذاکره شد و اعلام رأى شده بود و مجلس از اکثریت افتاد به هر حال دستور امروز چیز دیگر باید باشد. نخست وزیر این لایحه که با قید دو فوریت است مطرح بفرمایید.
رئیس- چون لایحه جدیدى با قید دو فوریت داده شده قرائت می‌شود: (به شرح زیر قرائت شد) مجلس شوراى ملى: نظر به این که لایحه عفو به ملاحظاتی که خاطر نمایندگان محترم مسبوق است از طرف دولت مسترد گردید و نظر به این که دولت لزوم اعطاى عمومى را به کسانی که در غائله اخیر آذربایجان و زنجان اجباراً و یا از روى جهل شرکت داشته‌اند امر فورى تشخیص داده و لزوم تصویب قانون عفو عمومى مربوط به این غائله را موافق مصالح عالى کشور می‌داند لذا ماده واحده ذیل را با قید دو فوریت تقدیم و تقاضاى تصویب آن را می‌نماید.
ماده واحده- کلیه اشخاصى که در غائله سال‌های 1324 و 1325 در استان آذربایجان و شهرستان زنجان مرتکب جنحه یا جنایت سیاسى یا جنحه و یا جنایت عادى مربوط به غائله مزبور شده‌اند (به استثنای مرتکبین قتل و یا غارت) و همچنین شرکا و معاونین آنها اعم از این که تحت تعقیب قرار نگرفته‌اند از تعقیب و مجازات معاف می‌گردند و هیچگونه آثار کیفرى به عمل آنان مترتب نمی‌شود، مشمول این قانون نسبت به کسانی از اشخاص مذکور در قسمت اول این ماده که فعلاً در ممالک خارجه در هر مورد به خصوص موکول
+++
به تصویب هیئت وزیران و صدور فرمان همایونی خواهد بود کسانی که خود را مشمول این قانون می‌دانند و دولت با نظر آنها موافق نیست می‌توانند به دیوان کشور شکایت کنند و به این شکایت در یکی از شعب جزایی دیوان کشور رسیدگی می‌شود و حکم صادره قطعی خواهد بود. هرگاه یک یا چند نفر از کسانی که به موجب این قانون مشمول عفو عمومی می‌گردند در ثانی مرتکب جرمی نظیر جرایم مذکور فوق شوند آثار عفو و کان لم یکن گشته و جرایم سابق نیز قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
مقررات این قانون به هیچ وجه در حقوق مدعیان خصوصی مؤثر نیست.
کسانی که بر اثر خاتمه غائله آذربایجان خاک ایران را ترک کرده‌اند و طبق این ماده باید مورد تعقیب قرار گیرند نمی‌توانند از مقررات مربوط به مرور زمان استفاده کنند. وزیر دادگستری، نظامی‌مافی - نخست وزیر - عبدالحسین هژیر
رئیس - فوریت اول لایحه مطرح است. آقای حائریزاده
حائریزاده - من نمی‌دانم چرا دولت این لایحه را اصلاً آورده است به مجلس برای این که آن کسانی که یاغی نبوده‌اند تبعیدشان کرده‌اند به بندر عباس، خوزستان، یزد و کرمان و سایر نقاط و از گرسنگی و گرما و بدبختی تلف شده‌اند. با اجازه چه محکمه‌ای دولت آمده است این اشخاص را تبعید کرده است که امروز آمده است تقاضای عفو آنها را از مجلس می‌خواهد؟ (آشتیانی‌زاده - در کابینه گذشته یوده است) هر دولتی که بوده است فرق نمی‌کند حق نداشتند بیایند یک عده مردم بدبخت را تبعید بکنند و دولت هم حق ندارد این اشخاص را در توقیف گاه و یا تبعیدگاه نگهدارد (صحیح است) و بیاید برای آنها لایحه عفو عمومی‌بیاورد. لایحه عفو یعنی چه؟ آورده‌اند این جا، یک عده مردمانی اگر منتقذ بودند یا هستند، فرار کردند و یا هستند، آن یک بحثی است که باید در تعقیب آنها اقدام بکنید و آنها الحمدالله آزادند یا پول دارند یا پشت و پناه قوی داشتند حالا هم آزادند کسی کار به کارشان ندارد ولی زن و بچه مردم که یاغی نبودند به آنها چه کار دارید که در بندرعباس و خوزستان و یزد و کرمان به امر دولت دربه در و سرگردان باشند؟ دولت برای چه این لایحه را آورده است، این جمله اول، اما جمله دوم، این لایحه را آوردند و رسید به رأی نهایی که از این لایحه مملکت یک استفاده‌های قانونی کرده باشد، آقایان یک تبصره‌ای گذشته بود این جا که من خیال می‌کنم به نفع کشور بود من نمی‌خواهم زیاد توضیح بدهم در اطراف این و اگر توضیح بدهم خیلی پرده‌ها بالا خواهد رفت ما می‌بینیم قانون محاکمات ارتش که این همه عزیز و محترم شمرده شده است. و از کتاب آسمانی مقدس تر شده است این از کجا آمده است این قانون مخالف قانون اساسی است اصولی دارد که بر ضد اساس قانون اساسی تنظیم شده، قانون اساسی ما شاه را مقدس و محترم معرفی کرده و در این قانون شاه را آلوده کرده‌اند مقام مقدس شاه را این قانون آلوده کرده است به اجازه او عفو می‌کنند به اجازه او حبس می‌کنند به اجازه او چنین و چنان می‌کنند و این قانونی است مخالف قانونی اساسی و باید ملغی بشود. ما این جا خواستیم یک نزاکتی به خرج داده باشیم و نخواستیم برای این بیست ساله باز حمله شدیدی در مجلس شده باشد، گفتیم این اشخاص که محکوم شده‌اند اعم از این که نظامی‌باشند یا سیویل باشند غیر از قسمت‌های انتظامی که او به محکمه نمی‌رود افسری فرضاً تایین او تخت انتظامی می‌کند یک ماه او را حبس می‌کند یک مجازات‌های انتظامی‌است که اصول نظام را حفظ می‌کنند در همه جای دنیا هم هست ولی این قانون محاکمات ارتش که در ایران هست در حبشه هم نیست که در تمام شئون مملکت محاکمات ارتش چنین دخالتی داشته باشد و ما آمدیم گفتیم که این اشخاص فقط خق تمیز داشته باشند. این قضاتی که در این ارتش هستند اگر حکم صحیح دادند اجرا بشود و اگر حکم صحیح ندادند به محاکم عمومی رجوع شود با فرصت رسیدگی شود و این موضوع باعث شده است که جناب آقای رئیس دولت این لایحه را با این که تمام کارهایش تمام شده پس بگیرد و لایحه دیگری بیاورد که آن تبصره در آن نباشد. من با اصل این لایحه و با فوریت و همه چیز آن مخالف هستم و پیشنهاداتی هم تقدیم خواهم کرد.
رئیس- آقای مکی شما مخالفید؟
مکی - بلی بنده مخالفم
رئیس - آقای شریعت‌زاده موافقید؟ بفرمایید
شریعت‌زاده - بنده هیچ تردیدی ندارم که آقای حائری زاده در هر موردی با حسن نیت بیان توضیحات می‌کنند و از این نظر ایشان مورد کمال احترام من هستند ولی بلافاصله اضافه می‌کنم که اعتقاد و احترام من نسبت به ایشان در هیچ موردی دلیل نیست که اگر توضیحات غیر موجهی بدهند نسبت به آن هم معتقد باشم. استدلالاتی که آقا فرمودند هیچ یک مربوط به فوریت نبود قسمت اول مشتمل بود بر اعلام وجود نواقصی در قانون محاکمات نظامی‌شکی نیست که قوانین موضوعه متغیر است و علت متغیر بودن آن این است که جامعه همیشه فکرش به طرف ترقی سیر می‌کند و به نقض قوانین توجه می‌کند و این مربوط به فوریت نیست من هم معتقد هستم که در قانون محاکمات نظامی این نواقص هست و لایحه‌ای که آقای وزیر جنگ آوردند طرح بشود کلیه آن نواقص مرتفع خواهد شد این مطلب منافی فوریت این لایحه نیست برای این که این لایحه منشاء فوریتش اهمیت وضع کنونی مملکت و مطالعات دقیق دولت و توجه دولت و دلایل لزوم تصویب این لایحه مربوط به عفو نسبت به کسانی که در غائله آذربایجان اشتباهاً در نتیجه ضعف اراده مرتکب جرایم دیگر شده‌اند نظر به این که آذربایجان مهد پرورش آزادی و مشروطیت است مردم آن جا همیشه در همه جا استحقاق دارند که با آسایش زندگی کنند تاریخ حقوق سیاسی دنیا هم نشان داده است که در ملت‌ها این قبیل وقایع پیش آمده است ولی بعد از رفع غائله یعنی بعد از رفع این قبیل غائله‌ها منتهی شده به وضع قانون عفو عمومی‌بنابراین ما باید توجه بکنیم که در این کار تاخیر شده است و به دلایلی که جناب آقای تقی‌زاده کراراً فرمودند باید هرچه زودتر این لایحه تصویب بشود (حاذقی - صحیح است) و بنده از آقای حائریزاده استدعا می‌کنم ایشان هم موافقت کنند و به علاوه یک قدری هم متناقض است استدلال ایشان زیرا در هر صورت ایشان می‌توانند یک پیشنهاداتی بکنند البته اگر این لایحه فوراً طرح بشود ایشان بیشتر مجال دارند بنابراین از این حیث هم متناقض است و هیچ یک از فرمایشات ایشان باقی فوریت نبوده است.
رئیس - رأی می‌گیریم به فوریت اول لایحه آقایانی که موافق هستند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است آقای مکی بفرمایید.
مکی -بنده همان طوری که آقای حائریزاده فرموده‌اند با ایشان هم عقیده هستم و معتقدم که اصولاً این لایحه با این کیفیتی که به مجلس آمده لزومی نداشته زیرا مگر مجلس شورای ملی گفته بود که این اشخاص را بگیرند و یک لایحه‌ای برای آنها بیاورند و حالا می‌خواهند آن را پس بگیرند اگر آنها را برخلاف قانون گرفته‌اند که قوانین مملکتی ما اجازه داده که هر کسی را برخلاف قانون معترض او بشوند می‌تواند برود در محاکم شکایت کند و آن شخصی که معترض او شده است او را به محاکمه دعوت کنند و اگر مطابق قانون گرفته‌اند و طبق یک مقرراتی گرفته‌اند که دیگر این اجازه را از مجلس شورای ملی نمی‌خواهد، وانگهی این قانون را که به این کیفیت آقای نخست وزیر به مجلس داده‌اند متناقض است با رأیی که در جلسه گذشته مجلس شورای ملی داده است و این عمل برای پرستیژ مجلس شورای ملی خوب نیست یک رأیی بدهد و بعداً از آن رأی عدول کند یک عده‌ای در این مملکت محاکمه شدند و محکوم شدند یکی از آنها را بنده مثال می‌زنم مرحوم اسدی نایب شدند یکی از آنها را بنده مثال می‌زنم مرحوم اسدی نایب‌التولیه خراسان را گرفتند و او را محکوم به اعدامش کردند و اعدامش هم کردند پس از این که او را اعدام کردند ورثه‌اش رفتند تقاضای فرجام کردند و گفتند گناهی نداشته است بالاخره پیشنهاد جناب آقای حائریزاده و بنده برای جلوگیری از این قبیل اعدام‌های بدون مورد بوده و بنده تصور می‌کنم یکی از مواردی که مجلس شورای ملی ایران یک ژست بسیار بسیار خوبی از خودش نشان داد و این تبصره را تصویب کرد همین بوده است و حالا مورد ندارد که این ژست به این خوبی مجلس شورای ملی را بیاییم از آن صورت خارجش کنیم و قانون را به این کیفیت در بیاوریم که باز راهی باز بشود برای محاکم نظامی
رئیس - از موضوع خارج نشوید.
مکی - ... که بروند اشخاص خدمتگذاری را مثل مرحوم اسدی را بگیرند و محکوم به اعدام بکنند (یمین اسفندیاری - این ربطی به فوریت ندارد) بنده می‌خواهم توضیح بدهم در اطراف این لایحه و نواقص آن را بگویم با فوریت هم به همین دلیل مخالفم یک قانونی است که خیلی با عجله همین جا تهیه شده و فرستاده‌اند و هیچ گونه رویش مطالعه نشده است و معلوم نیست که این قبیل موارد را مثل اعدام مرحوم اسدی در این قانون پیش بینی کرده‌اند یا نکرده‌اند بنابراین این قانون قانونی نیست که بتواند برای همیشه در این مملکت اجرا بشود
+++
و همان طور که آقای وزیر جنگ فرمودند این قانون را آقایان تصویب می‌کنند و بعد برای آن لایحه‌ای که ایشان آورده‌اند اگر نواقصی داشت آن را مرتفع می‌کنیم.
رئیس - آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- بنده با فوریت مخالف بودم ایشان دلایل مخالفت با فوریت را نگفتند
رئیس - آقای رحیمیان مخالفید (رحیمیان - بلی بنده مخالفم) آقای دکتر عبده
دکتر عبده - به نظر بنده اگر لوایحی بنا باشد به قید دو فوریت تقدیم شود یکی از افرادش همین لایحه است و اما از لحاظ اساسی موضوع برای این است که مدتی است یک عده‌ای گرفتارند و باید تکلیف آنها را به هر ترتیبی هست تعیین کرد اما تمام تشریفات هم در این لایحه رعایت شده است به این معنی که این لایحه در اطرافش مذاکره به اندازه کافی شده ذهن آقایان نمایندگان کاملاً روشن است. چندین جلسه ما بحث کردیم و هر کدام الان راجع به اساس لایحه و پیشنهاداتی که شده می‌توانیم قضاوت کنیم پس هم از لحاظ احتیاج و ضرورتی که هست فوریت این لایحه به نظر بنده حتمی‌است هم از لحاظ این که مذاکرات به اندازه کافی شده مطلب کاملاً برای آقایان نمایندگان روشن است (مکی - اولی چه عیب داشت؟) اما راجع به لایحه‌ای که پس گرفته شده بنده راجع به آن قسمت دیگر عرضی نمی‌کنم در هر حال قدر مسلم این است که آن چیزی که امروز به صورت لایحه درآمده همان نظر دولت است به انضمام پیشنهاداتی که شده غیر از یکی دو پیشنهاد که شاید به نظر دولت مناسب نبوده بنده خیال می‌کنم که آقایان کمک کنند و نسبت به این لایحه رأی بدهند و راجع به نظری که آقایان مکی و حائریزاده دارند بنده هم نه نسبت به تمام نظر آقایان در بعضی نظر آقایان موافق هستم و اعتقاد دارم که هرچه زودتر نظر آقایان را به صورت طرح و یا صورت دیگری تأمین کنند.
مکی - با طرح نمی‌شود الان چند تا طرح به قید دو فوریت داده ایم که مطرح نشده است.
رئیس - در فوریت یک نفر مخالف و یک نفر موافق صحبت می‌کند و رأی گرفته می‌شود رأی می‌گیریم به فوریت دوم آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است آقای شریعت‌زاده مخالفید؟ (شریعت‌زاده - بنده موافقم) آقای امامی(امامی- موافقم بنده) آقای مکی بفرمایید
مکی -بنده نوبتم را می‌دهم به آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- بنده در فوریت مخالف بودم و راجع به اصل موضوع عرض نداشتم
مهندس رضوی - بنده مخالفم
رئیس - آقای مهندس رضوی بفرمایید
مهندس رضوی - بدیهی است که مخالفت بنده با طرح قانون عفو قسمتی ازاهالی آذربایجان که در این جا مطرح است از نظر اصول خود امر نیست بنده به هیچ وجه مخالفت با عفو آن مردم ندارم به خصوص که در این قانون منحصراً کسانی که مسولیت مستقیم نداشته‌اند و عامل مؤثر نبوده‌اند منظور شده بنده خواستم یک موضوعی را که در این قانون صحبت می‌شده و در جریان این دو روز در مجلس اتفاق افتاده از روی خونسردی گفته باشم و آن چه را که باید در خارج ملت ایران بداند آن را به طوری که بنده در مجلس استنباط کردم و می‌فهمم بیان کنم. از مجموع مذاکرات و پیشنهاداتی که نسبت به این قانون در جلسات گذشته داده شد و بیان شد و مخصوصاً از توجهی که مجلس شورای ملی به پیشنهاد جناب آقای حائریزاده ابراز داشته این قدر مسلم است که از نظر اکثریت نمایندگان مجلس شورای ملی تجدید‌نظری در قوانین جزایی مملکت به خصوص در آن قسمت که در دادگاه‌های نظامی‌مورد اجراست واجب شمرده شده است (صحیح است) بنده خیال می‌کنم رأیی هم که خود ما دادیم به قابل فرجام بودن هر نوع جرم عمومی‌به هیچ وجه منظور ما در آن موقع این نبود که تنها همین نکته در قانون اضافه بشود بلکه منظور ما این بود که به این وسیله راهی برای اصلاح وضع محاکماتی ارتش باز شده باشد. از بیانات جناب آقای وزیر جنگ معلوم می‌شود که اولیای وزارت جنگ هم در این امر علاقه‌مند هستند و یقین است که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که ریاست عالیه بر قشون دارند و از نظر قانون اساسی این قضیه محرز است و در این موقع در مملکت تشریف ندارند موقعی که تشریف فرما بشوند در این امر از نظریات عالیه ایشان مشورت خواهد شد و آن چیزی که لازم است این است که دولت یک قول و وعده‌ای بدهد در این موضوع یعنی در امر محاکمات نظامی و جریان امور آن جا یک تجدید‌نظری یک تجدید وضعی بفرمایید که افکار ملت ایران تسکین بیابد.
بنده مطلبی بیش از این نداشتم ولی برای این که تصور نفرمایند که بنده منحصراً روی کلیات عرض می‌کنم این را هم خدمت آقایان عرض می‌کنم که چه بسیار از افسران را بنده سراغ دارم که در نتیجه بعضی پرونده‌های مالی مثلاً در ارتش می‌روند و آن طور که شایع است یا من غیر حق محکوم می‌شوند یا من غیر حق تبرئه می‌شوند البته در این زمینه بنده عرضی نمی‌کنم که تمام دستگاه‌های ارتش مظنون است ولی آن چه مسلم است تمام محاکمات ارتش تا اندازه‌ای اعتماد عمومی‌را سلب کرده است و ما میل داریم در این زمینه همان طوری که تمام ارکان ارتش باید محترم و محکم باشد امور محاکماتی ارتش تحت نظم صحیح درآید و از این نظر اعتماد و اطمینانی که باید به این دستگاه باشد شامل ایین قسمت مخصوص هم بشود. بنده در این زمینه بیشتر عرضی ندارم فقط می‌خواهم عرض کنم در محاکمات ارتش یک موقع می‌خواهم عرض کنم در محاکمات ارتش یک موقع یکی از آقایان کرمانی‌ها آقای حسن معاصر که شاید آقایان این شخص را بشناسند مدتی در آن جا مأموریت داشتند. آقای معار یکی از اشخاصی بود که در زمان اعلیحضرت فقید انجام وظیفه می‌کرد و بعد از قضایای شهریور هم مدتی انجام وظیفه کردند این شخص به اندازه‌ای با دقت و بی‌نظری انجام وظیفه و حفظ قوانین را در آن جا کرد که همیشه البته خدمتگذاری او به نظر بنده باید شناخته شود. بنده این وسیله را مغتنم شمردم برای این که این قضیه را هم عرض کرده باشم برای این که یک خدمتگذاری را هم در مجلس شورای ملی معرفی کرده باشم (صحیح است - احسنت)
رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ - بنده همان طوری که در جلسه گذشته حضور نمایندگان محترم عرض کردم در جلسه خصوصی همین توضیح عرض کردم تمام مقررات و قوانینی که در ارتش اعم از دادرسی و سایر قسمت‌ها معمول است نعل بالنعل قوانینی است که مجلس شورای ملی تصویب کرده و ما اجرا می‌کنیم و تا امروز اجرا کرده‌ایم حالا دولت لایحه‌ای چندی قبل تقدیم کرده و در آن نواقصاتی که بود اصلاحاتی به وجود آمده حالا هم توضیحاتی تکرار می‌کنم.
در این لایحه قوانین دادرسی ارتش را آورده‌ایم در کمیسیون مطالعه می‌کنیم رسیدگی می‌کنیم هر نظری هر اصلی برای اصلاح دستگاه‌های ارتش نمایندگان محترم لازم می‌دانند بنده قبول می‌کنم و به موقع اجرا می‌گذارم (صحیح است - احسنت)
نمایندگان - رأی ، رأی
رئیس - پیشنهادی آقای دکتر معظمی کردند که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه به کمیسیون دادگستری ارجاع شود.
رئیس - آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- عرض کنم بنده عرایضی درباره فوریت دوم می‌خواستم به عرض مجلس شورای ملی برسانم بنده پیشنهاد کردم که این لایحه به کمیسیون دادگستری برود برای این که این جا دو موضوع بوده است که با رأی مجلس تصویب شده است و با این پیشنهاد و با این مانور پارلمانی که آقای نخست وزیر فرمودند که موضوعی که با رأی مجلس بوده است در واقع از لایحه مجزا کردند و همان مواد را دوباره در این جا پیشنهاد کردند و البته ایین چون از نظر عده‌ای از آقایان یک وضع جدیدی است و به عقیده من شاید فوق‌العاده مهم باشد از نظر پرستیژ و احترام مجلس بنده در عین حال که علاقه‌مند هستم به این که وضع اشخاصی که بلاتکلیف هستند و در نتیجه عدم علاقه اسمش را نمی‌دانم چه بگذارم اسمش را نمی‌گذارم عدم مراقبت برای این که مراقبت این است که اگر کسی خائن شد فوراً او را تسلیم دادگاه کنند ولی اگر خائن نبود و مطابق مقررات مملکتی نتوانستند او را بگیرند. به عنوانی نتوانستند او را بگیرند و تبعید کنند بنابراین در نتیجه عدم مراقبت قوانین این اشخاص را گرفته تبعید کردند این اشخاص بلاتکلیف می‌شوند و با وجودی که بنده با این لایحه موافق هستم نظر به این که این کار با پرستیژ مجلس در واقع تماس داشت خود را موظف می‌دانم به این که از پرستیژ مجلس دفاع کنم این است که با این وضع جدیدی که پیش آمده است آقایان نمایندگان وقت خواهد داشت در فراکسیون‌هایشان مطالعه بکنند و یک طریقه‌ای پیشنهاد کنند به مجلس شورای ملی که حیثیت مجلس محفوظ بماند. به این جهت است که بنده این پیشنهاد را کردم و در اصل موضوع هم البته در موقعش صحبت
+++
می‌کنم چون این پیدا شده بنده این پیشنهاد را کردم و بالاخره یک پیشنهاد بسیار صحیحى هم آقاى اردلان نماینده محترم کردند من نمی‌دانم چرا فرار می‌کنند از این چیزها اگر یک عده مأمورین رفته‌اند خوب کار کرده‌اند تشویقشان کنید درجه به آنها بدهید ولى اگر یک عده‌ای بعد از این اسف‌آورى که در آذربایجان بوده این‌ها مأمور شده‌اند که بروند مرهم روى جراحت آنها بگذارند اگر رفته‌اند و مزاحمت فراهم کرده‌اند این‌ها باید باشد مجازات برسند یک کمیسیونى برود هیچ مانعى ندارد و چون از لحاظ وضع جدیدى که پیش آمده بنده این پیشنهاد را کردم این است که مسترد نمی‌کنم نظر به این که براى حفظ اصول است.
رئیس- من تصور می‌کنم بر طبق ماده 81 پیشنهاد آقاى دکتر معظمى را بعد از این که مذاکرات و مباحثات خاتمه پیدا کرد می‌شود مطرح کرد حالا ماده 81 قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد) در صورتی که مجلس فوریت لایحه یا طرحی را تصدیق ننماید مباحثه و رأى دادن به طور معمول صورت می‌گیرد طرح یا لایحه قانونى که فوریت آن را مجلس تصدیق کرده باشد در صورت تقاضاى یک از نمایندگان و پس از آن که راپورت کمیسیونى که مأمور رسیدگى آن است تسلیم شده باشد مجلس می‌تواند فوریت آن را سلب نماید در صورتی که مباحثات مواد فرداً فرد شروع شده باشد سلب فوریت را نمی‌توان تقاضا نمود ولى پس از ختم مباحثه مواد و قبل از رأى گرفتن در کلیه قانون ممکن است.
رئیس- پس بنابراین می‌گذاریم بعد از مباحثه نمایندگان پس گرفتند.
دکتر معظمى- خیر پس نمی‌گریم عرض کردم چون نظر اصولى است بنده پس نمی‌گیرم
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات شده است از طرف آقاى حاذقى که قرائت می‌شود
حاذقى- بنده هم پیشنهاد کفایت مذاکرات را کردم و هم با پیشنهاد آقاى دکتر معظمى مخالفم
رئیس- آن که ماند براى بعد حالا راجع به کفایت مذاکرات مطلبى دارید بیان کنید. (پیشنهاد آقاى حاذقى به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد کفایت مذاکرات را می‌کنم
حاذقى- اگر مخالفى هست توضیح بدهم
عباس اسکندرى- بنده مخالفم
رئیس- آقاى حاذقى بفرمایید
حاذقى- عرض کنم که این لایحه تمام مراتب قانونگذاریش را طى کرده است و آقایان نمایندگان محترم خوب وارد و واقف هستند که بیش از اندازه لروم وقت مجلس براى تصویب این لایحه صرف شده و هر گونه مذاکره تازه‌ای بشود توضیح واضحات و مزید بر مطالب گذشته است که همه در مجلس شوراى ملى طرح شده و آقایان نمایندگان محترم هم وارد هستند (صحیح است) بنابراین از نظر این که مجلس شوراى ملى به افکار عامه مردم توجه و احترام بگذارد مردم هم در خارج چه به وسیله مطبوعات و چه به وسیله افکار عمومى اظهار می‌کنند که خوب است این لایحه مفید دولت که فعلاً با فوریت تقدیم مجلس شده است بیشتر از این وقت را نگیرند و امروز تصویب بشود و این نتیجه‌ای که از تصویب این قانون باید گرفته شود زودتر گرفته شود.
بنابراین من پیشنهاد می‌کنم با توجه به این که آن پیشنهاد هایی که داده شده بود هر کدام جنبه قانون داشت و هیچوقت اجازه‌ای که نظامنامه مجلس به آقایان نمایندگان داده است که پیشنهاد بدهند ناظر بر این نبوده که با یک پیشنهاد یک قانونى وضع بکنند و یک وضع تازه‌ای را به وجود بیاورند بلکه منظور این بوده مطالبى که بستگى خاص و تام دارد با آن موضوع مورد بحث آن را پیشنهاد بدهند و امیدوارم که این پیشنهادت بعد از این تکرار نشود و از این لحاظ که حرف آنقدر که باید زده بشود زده شده است اجازعه بفرمایید مجلس شورای ملى تصویب کند که مذاکره کافى باشد و اکر پیشنهادى رسیده است امیدواریم آقایان مخالفین هم پیشنهادى دادند یک مخالف و یک موافق صحبت بکند و بعد رأى بدهند که امروز این لایحه تصویب بشود و بودجه مملکت که مورد علاقه همه مردم است مطرح بشود.
رئیس- آقاى اسکندرى.
عباس اسکندرى- بنده اصولاً این لایحه را چنانکه در جلسه خصوصى عرض خصوصى عرض کردم و هم در خود مجلس شورای ملى، یکى از لوایح مفید می‌دانم ولى سه ماه هم هست که وقت صرف این لایحه شد و آقایان نمایندگان هم از اکثریت و هم از اقلیت این را مطالعه کردند و نواقصى اگر در کار بود این نواقص را به صورت پیشنهاد در طى مذاکرات به عرض مجلس رساندند و بعضى از پیشنهادات مورد توجه شده امروز که جتاب آقاى نخست وزیر لایحه اول را مسترد کرده‌اند و این لایحه را دادند بنده منتظر بودم که لااقل یک وادى که مورد قبول واقع شده بود این‌ها را به یک عنوان کم و کسرى، حشو و زائدى، به یک صورتى در این لایحه می‌گنجاندند که اگر آن قسمتى که مورد نظر آقایان بود آن قسمت خیال می‌کردند یک اشکالى دارد قسمت‌های خوبش را می‌گذاردند و با این طریقى که الان این لایحه دو مرتبه تقدیم شده است به عقیده بنده نواقصى دارد و محتاج بحث است. پیشنهاد آقاى اردلان پیشنهاد بسیار خوبى بود و پیشنهاد آقاى حائرى هیئت دولت تصور کردند به آن صورت اگر مثلاً اشکال داشتند و خواستند در تلو قانون دادرسى ارتش بدهند یک قسمت‌های داشت که اشکال نداشت.
بنده تصور می‌کنم این اشکالى که پیش آمد اگر هم مربوط به آقایان نمایندگان نبود این اشکال از نظر این است که دولت در مجلس اکثریت را گم کرده بود در جلسه پریروز دو دفعه با این که من نمی‌دانم کمال علاقه‌مندى را بعضى از آقایان نمایندگان به شخص آقاى وزیر جنگ دارند و همچنین آقاى وزیر دادگسترى با این که قبول کردند به اتمام این مذاکرات اکثریت مجلس رأى نداد. مطابق اصول دولت بعد از آن باید استفاده می‌داد (صحیح است) و بعداً یک دولت دیگرى تشکیل می‌شد که این لایحه را می‌داد ولى بالاخره ما جون به اصول داخل نیستیم و پایبند نیستیم و بیشتر اصرار داریم روى این صندلی‌ها بیشتر بنشینیم والّا اقلیت که نمی‌تواند به لایحه دولت رأى ندهد و لایحه دولت رد بشود پیشنهادى که شد وقتى دولت اصرار کرد و دو دفعه توضیح داد...
رئیس- آقاى اسکندرى آن لایحه به کلی از بین رفته.
آشتیانى‌زاده- دولت که رفته.
عباس اسکندرى- منظورم همین است که آن لایحه به چه دلیل رفت؟ به این دلیل و به این صورت این لایحه یک نواقصى دارد بنده خیال می‌کنم یکى دو تا پیشنهاد هم هست بنده پیشنهادی دادم و میل هم دارم که امروز تصویب بشود و اگر آن پیشنهاد را دارم که امروز تصویب بشود و اگر آن پیشنهاد را دارم که امروز تصویب بشود و اگر آن پیشنهاد را جناب آقاى نخست وزیر و آقاى وزیر دادگسترى قبول بکنند دفع نگرانى مجلس بشود پیشنهاد آقاى اردلان هم پیشنهاد خیلى خوبى بود.
رئیس- آقاى نخست وزیر.
نخست وزیر- آقاى عباس اسکندرى گویا تصور فرموده‌اند که با یک تعبیرى که خودشان از امور مطابق میل خودشان می‌کنند بنده در می‌روم و از جواب استیضاح ایشان فرار می‌کنم، استیضاح پس فردا است تشریف بیاورید ملاحظه بفرمایید دولت رأى دارد یا ندارد یک امورى مطرح می‌شود یک مطالبى هم جزء مخلفاتش است اگر هر رأى که مجلس می‌دهد نسبت به لایحه دولت رأى اعتماد حساب شود الان در این جلسه مجلس به دو فوریت این لایحه دولت داد معلوم می‌شود دولت اکثریت کامل و قاطع دارد (حائرى‌زاده- براى علاقه‌مندى به آزادی مردم بود) دولت اکثریت داشت در این جلسه هم دارد بلکه به دو فوریت رأى دادن در مواردى نیست که هر دولتى به مجلس پیشنهاد بدهد قبول بشود این منت‌های اعتمادى است که مجلس شوراى ملى به دولت دارد (صحیح است)
نمایندگان- رأى ، رأى.
رئیس- آقایان نمایندگان ده دفعه بنده گفته‌ام که خودم تکلیفم را می‌دانم رأى گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانى که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهاد دیگرى قرائت می‌شود دهقان اخطار قانونى دارم (به شرح زیر قرائت شد) مقام محترم ریاست مجلس شورای ملى پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده واحده اضافه شود.
عده‌ای که به نام وزیر در حکومت قلابى پیشه ورى شرکت داشته‌اند مشمول این معافیت نخواهند بود لیقوانى.
رئیس- آقاى لیقوانى
لیقوانى- عرض کنم در این قانون قید شده است که اشخاصى که حکم قتل و غارت داده بودند ولى آن آقایانى که وزیر بودند و به نام وزیر یک قسمتى را اداره می‌کردند این‌ها همان تصویب‌نامه‌ها را صادره می‌کردند که پدر مردم را با آن تصویب‌نامه‌ها در می‌آورند دست است پدر بنده را مصادره کردند و به علاوه دو هزار نفرى را که در آذربایجان کشتند مالشان را خوردند به موجب تصویب‌نامه این وزرا بود این‌ها نباید بدون محاکمه بمانند.
+++
رئیس- آقاى شریعت‌زاده
شریعت زاده- بنده موافقم
رئیس- آقاى حاذقى مخالفنید؟
حاذقى- بلى به طوری که آقایان توجه فرمودند هر گونه پیشنهادى که بدون مطالعه و دقت و توجه به نتایجی داده شد بعد از آن که آن را تصویب کردیم دیدیم تولید اشکالاتى می‌کند براى مردم، براى دستگاه دولت جناب آقاى گنجه نماینده آذربایجان که واقف به تمام نکات بودند توضیحاتى در جلسه خصوصى فرمودند که مورد قبول همه واقع شد بنابراین مادر این لایحه می‌خواهیم یک عملى که جنیه عفو و بخشایش دارد انجام بدهیم نمی‌خواهیم یک تضییقى و تحدیدى فراهم بکنیم و اگر هم ضرورت دارد آن کار را بکنم، آن هم جا دارد و ممکن است طرحى تهیه بکنیم، مطالعه کنیم و تقاضا کنیم مطرح بشود و تصویب کنیم والّا در این کیفیت بنده استدعا می‌کنم که اجازه بفرمایید آقایان که به این پیشنهاد رأى گرفته نشود و یا مسترد بکنند و پیشنهادى هم مشابه این پیشنهاد داده نشود زیرا ما عده‌ای هستیم که تصمیم گرفتیم از این به بعد به پیشنهادها‌یی که مبتنى بر مطالعه قبلى نیست اصلا رأى ندهیم.
رئیس رأى گرفته می‌شود به پیشنهاد آقاى لیقوانى ... (چند نفر از نمایندگان- مجدداً قرائت شود) (به شرح سابق قرائت شد) رأى می‌گیریم به پیشنهاد آقاى لیقوانى آقایانی که موافقند قیام کنند پیشنهاد آقاى لیقوانى آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد، آن کلمه هم البته اصلاح می‌شود و یک کلمه جامعى آن گذشته می‌شود.
دهقان- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم
رئیس- بر طبق چه ماده‌ای؟
دهقان- از ماده 57 الى 63
رئیس- بفرمایید
دهقان- خطاب من در این مطلب به مقام ریاست است راجع به پیشنهاداتى که خارج از موضوع داده می‌شود هم نظامنامه هم سوابق حاکى از این است که در مطالبى که مطرح است پیشنهاداتى که مربوط به آن مطالب نیست شاید مطرح شود براى این که اغلب پیشنهاداتى می‌شود بدون مطالعه و نسنجیده و ذهن نمایندگان محترم هم حاضر نیست و به یک مسائلى رأى می‌دهند که شاید صلاح مملکت نباشد.
اردلان- شما تکلیف براى دیگران معین نکنید.
رئیس- آن ماده را بخوانید.
دهقان- از 57 تا 63 راجع به پیشنهادت است معمول مجلس هم این بوده است که پیشنهاداتى که مربوط به مسئله مطروحه نیست مقام ریاست همیشه گفته‌اند که این پیشنهاد جایش نیست و مربوط نیست و یا اصلا مطرح نمی‌کردند بنده می‌خواهم از مقام ریاست باز هم استدعا کنم که آن معمول سابق را حالا هم رعایت بکنند و پیشنهاداتى که راجع به مطالب مطروحه نیست نپذیرند و مطرح نکنند.
رئیس- این یک تذکرى بود و اخطار نبود اخطار این است که یک چیزى مخالف نظامنامه شده باشد پیشنهادى هم که آقاى لیقوانى داده بودند مربوط به همین لایحه بوده است پیشنهاد دیگرى قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شوراى ملى این جانب تبصره زیر را پیشنهاد می‌نمایم: تبصره دولت مکلف است بلافاصله پس از تصویب این قانون هئیت مورد اعتمادى را مأمور نماید که در آذربایجان و زنجان به تحقیق بپردازند چنانچه از طرف مأمورین دولت به نام متجاسر و یا عضویت فرقه دمکرات و یا نظائر آن وجویی از مردم دریافت داشته‌اند با تسلیم مأمورین دولت به داد کارهای مربوطه وجوه مأخوذه را به اهالی مسترد داشته و گزارش نهایی خود را توسط دولت مجلس شورای ملى تقدیم نماید. اردلان
وزیر دادگستری- چون هیئت‌هایی دائماً می‌روند و الان هم آقای هیئت دادستان کل در آذزبایجان هستند و یک مأموریت ایشان هم همین قضیه است معذلک قبول می‌شود.
اردلان- متشکرم
رئیس- پیشنهاد دیگرى قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
تبصره ذیل را به لایحه عفو مجرمین آذربایجان پیشنهاد می‌نمایم.
تبصره- کلیه اشخاصى که از اول فروردین 26 از لحاظ جرائم عمومى در محاکم نظامى محکوم شده‌اند یا در آتیه محکوم بشوند می‌توانند از حکم صادره در ظرف یک ماه از تاریخ تصویب این قانون درخواست فرجام نمایند در صورت شکستن حکم در دیوان کشور به محاکم عمومى براى رسیدگى ارجاع می‌شود. حائرى‌زاده. عبدالقدیر آزاد. حسین مکى.
رئیس- آقاى آزاد.
آزاد- علت این که بنده این پیشنهاد را امضاء کردم براى این است که در قانون دادرسى ارتش یک نواقص زیادى من دیده‌ام البته آقایان این قضیه را مطلع هستند که رضا شاه فقید تکیه گاه حکومت خودش را روى ارتش قرار داده بود و براى این که ارتش قدرت زیادى داشته باشد یک قوانین وضع کرده‌اند که محاکمات ارتش داراى یک قدرتى شد که می‌بایستی آن قدرت در محاکم عادى باشد مثلا الان اگر پنج نقر یک اتهامى داشته باشند و یکى از آنها نظامى باشد بایستى مظابق قانون محاکمات ارتش تمام آنها در محاکمات ارتش محاکمه بشوند و همچنین اگر یک نفر با افسرى کتک کارى کرد این را می‌بردند به محاکمات ارتش و در آنجا رسیدگى می‌کنند اولاً قاضى تحقیق یک نفر افسرى است ستوان یا سروان که درست اطلاعات قضایی ندارد و اطلاعاتى از قوانین ندارد براى این که محاکمات نظامى که در تهران بود غالباً اشخاص براى متهمین فراهم می‌کردند بنابراین وقتى که این اشخاص را می‌بردند در آنجا محاکمه می‌کردند حق آنها کاملًا تضییع می‌شد. جناب آقاى وزیر جنگ فرمودند در این لایحه‌ای که آورده‌اند این قضایا تجربیاتى که در این 13 ماده کرده‌ام در مجلس خیلى لوایح به مجلس داده شده که مفید و صحیح بوده است ولى بهیچوجه من‌الوجوه این‌ها مورد رسیدگى قرار نگرفته‌اند یک لایحه‌ای راجع به منع کشت تریاک آوردند با قید در فوریت در صورتى که تمام زارعین الان نمی‌دانند که آیا تریاک بکارند یا نکارند (حاذقى تریاک نکارند) در عین حال که این لایحه در مجلس مانده است. تکلیف هیچکس را معین نکرده‌اند بنابراین اگر آقایان معتقد هستند در قانونى که آقاى وزیر جنگ داده‌اند به مجلس این قضایا رعایت می‌شود بنده معتقد هستم که تا آخر دوره پانزدهم این قانون اصلا تصویب نخواهد شد بنابراین حق یک عده زیادى از مردم تضییع خواهد شد و به قسمی که در جلسه خصوصى مذاکره شد ما معتقد هستیم که در جرائم عمومى هر کسى که محکوم می‌شود باید حق فرجام داشته باشد ولى در جرائم غیر عمومى که مخصص به انضباط ارتش است با محاکمات صحرایی است که در موقع جنگ هست در آنجا مطابق قوانینى که دارند رسیدگى می‌شود.
بنابراین من از آقایان خواهش می‌کنم از نقطه‌نظر حقوق تمام افراد نظامى و سیویل که جرائم عمومى را به آنها نسبت می‌دهیم این را تصویب بفرمایید که حق آنها تضییع نشود و به ضرر یک عده زیادى از مردم تمام نشود.
آشتیانى‌زاده- اگر تصویب بشود باز لایحه را پس می‌گیرند.
رئیس- پیشنهاداتی که می‌رسد باید مربوط به موضوع باشد خیلى از پیشنهادات می‌رسد که مربوط به موضوع نیست ممکن است آقایان یک طرحى را امضاء کنند و بدهند الان بنده نمی‌دانم رأى بگیرم یا نگیرم.
آزاد- مربوط اگر نبود مجلس رأى نمی‌دهد.
نورالدین امامى- بنده مخالفم
رئیس- بفرمایید
نورالدین امامى- من نمی‌دانم این لایحه چه بدبختى برایش پیش آمده که تمام کاسه کوزه‌ها سر این چهار تا بدبخت کور و کچل آذربایجان باید شکسته شود راجع به همین پیشنهاد جناب آقاى حائرى‌زاده و جناب آقاى مکى و جناب آقاى عبدالقدیر آزاد بحث زیاد شد، صحبت زیاد شد در جلسه خصوصى نمایندگان محترم تصمیم گرفتند و تصویب کردند که این لایحه مجدداً این طور تقدیم شود دیگر تصور می‌کنم در اطرافش محتاج نیست که بنده زیاد توضیح بدهم لوایحى که در مجلس مانده یا طرح‌هایی که در مجلس مانده این تقصیر دولت است یا تقصیر مجلس؟
مجلس خودش کار نمی‌کند یک روز ده دقیقه اکثریت مجلس را این جا نگهداریم، مذاکره کنیم تقصیر دولت نیست که لوایح تمام در کمیسیون‌ها خوابیده (آزاد- بنده یک روز تعطیل نکردم) سر کار را بنده عرض نمی‌کنم عرض کردم بنده و سر کار ممکن است یک روز مجلس را ترک نکرده باشیم این دلیل نمی‌شود استدعا می‌کنم آقایان، موافقت بفرمایید ما یک کار مثبت در عمر مجلس کرده باشیم (صحیح است) این لایحه را تصویب کنیم تمام بشود، اینقدر بحث در اطراف بکنیم، اینقدر پیشنهاد بدهیم آن بیچاره‌ها از پا افتادند و اللّه آن بدبخت‌ها از پوست افتادند، اینقدر پیشنهاد، هى پیشنهاد اندر پیشنهاد ندهید بنده دیگر عرضى ندارم.
+++
رئیس- آقاى نخست وزیر
نخست وزیر- بنده خیال می‌کنم تأسف مملکت وقتى است که قواى اساسى که بایستى حافظ استقلال و وحدت و تمامیت ملت باشد مورد ایراد یک عده معدودى قرار بگیرد و اکثریت که حافظ امنیت خودشان بر حفظ قوائم استقلالشان هستند بى‌اعتنا باشند، قشون در هر مملکتى تا به حال حافظ امنیت عرض و ناموس مردم بود (صحیح است) اگر یک چیزى بود در نیا که ممکن بود بدون آن زندگى کرد در ایران هم ممکن بود که بگوییم ارتش نباشد در هیچ جاى دنیا نیست که ارتش نباشد، ارتش در ایران باید باشد، مقامش هم باید محفوظ باشد، مقامش هم باید محفوظ باشد، احتراماتش هم باید محفوظ بماند و برقرار باشد (دکتر معظمى- کسى مخالف نیست) (مکى- سفسطه است) بنده نمی‌خواهم بگویم که در ارتش ایران هم ممکن نیست ایراد یا تقصیر نباشد البته ممکن است باشد ولى آقایان رفتن و رسیدگى کردن و مطالعه کردن و رفع کردن می‌خواهد به صرف خیال و یا به صرف گفتن که من دلم می‌خواهد که نمی‌شود انجام داد، قانونى که در مملکت برقرار است، بایستى این قانون منطبق با احتیاجات مردم و منطبق با حقایق باشد براى یک فرد که نمی‌شود قانون گذارند، با حقایق باشد براى یک فرد که نمی‌شود قانون گذراند، با حقایق باشد براى یک فرد که می‌شود قانون گذراند، پیشنهاد کرده‌اند از فروردین 26 به بعد آخر از فروردین 1326 به بعد چه تاریخى است؟ براى چه کسانى که از فروردین 26 به بعد محکوم شده‌اند حق فرجام داشته باشند ممکن است یک قانونى بگذارند که از آن تاریخ به بعد لازم‌الاجرا است...
صفوى- لشگر آذربایجان را تسلیم کردند
آشتیانى‌زاده- لشگر آذربایجان را هیئت حاکمه تسلیم کرد، فساد هیئت حاکمه تسلیم کرد، حکومت فاسد تولید انقلاب می‌کند... (زنگ ممتد رئیس)
رئیس- آقا ساکت باشید والّا اخطار می‌کنم بفرمایید آقاى نخست وزیر
نخست وزیر- عرض کنم یک قوانینى در یک جایی برقرار است مادامى که یک کسى مرتکب جرمى می‌شود معمول این است که به اتمام مقرراتى که براى آن جرم‌ها برقرار است سر و کار پیدا می‌کند. یک مردى که خیال می‌کرد اگر وارد یک جدالى شود بر ضد حکومت و مقررات ارتش را نقض بکند ممکن است مورد تعقیب قرار بگیرد این آقاى آن روز می‌دانست که اگر در دو مرحله محکوم بشود حق فرجام نخواهد داشت (صحیح است) یک همچو مردى را شما بى‌جهت با قانون تازه‌ای ارفاق برایش قائل می‌شوید، دلیل ندارد، اگر شما می‌خواهید در این مملکت درستى ریشه بکند نرویم دنبال این که مجرمین و متهمین را تعقیب نکنیم (صحیح است) در این مملکت باید قوانینش مستفر بشود تا این که بعد آن را اصلاح کرد (صحیح است) اول بگذراید بک چیزى بسازیم و بعد خرابش بکنیم شما مداوم دست برداشته‌اید و در پى تخریب هستید، مملکت رو به تخریب است، (همهمه شدید نمایندگان)
حائرى‌زاده- سقسطه نکنید.
نخست وزیر- سفسطه نمی‌کنم.
دکتر معظمى- چرا به مجلس توهین می‌کنید، توهین نکنید، آقا
مکى- بیا پائین توهین نکن (زنگ ممتد رئیس)
رحیمیان- توهین نکن آقا بیا پائین (همهمه نمایندگان)
نخست وزیر- من توهین نمی‌کنم صداى من گرفته است ولى براى دفاع از مملکت بلند است.
دکتر معظمى- چرا مبجلس توهین می‌کنید، حق ندارى به مجلس توهین کنید. (به حال اعتراض خارج شدند)
آزاد- حق ندارى به مجلس توهین کنى (همهمه شدید نمایندگان)
نخست وزیر- من به مجلس توهین نمی‌کنم (زنگ ممتد رئیس). (در ساعت یازده و پنجاه دقیقه به واسطه تشنج زیاد آقاى رئیس جلسه را ترک گفتند)
مجدداً در ساعت 12 ظهر مجلس به ریاست آقاى رضا حکمت تشکیل گردید.
رئیس- آقاى نخست وزیر بیانى دارید؟ بفرمایید
نخست وزیر- بنده که قربان البته مکرر در مکرر این جا پیش آمده است خدمت آقایان عرض کردم اگر اجازه بدهند عرایض یک نفرى تمام بشود بعد تصور کنند که به جا یک مطلبى را به عرض مجلس رسانیده است یا بیجا البته صحیح است ولى یک مطلبى که شروع شده و هنوز تمام نشده است آقایان اگر بنا بشود که بعضی‌ها متأثر بشوند و متعصب جزء این که اسباب تأثر بنده هم بشود نتیجه دیگرى ندارد عرض می‌کنم بنده از فرط تأثر که چندین جلسه جلسه وقت آقایان را گرفتم و مکرر زحمت و تصدیع دادم عرض کردم که این مملکت را ملاحطه مى‌فرمایید در چه آتشى دارد می‌سوزد! یک عده زیادى مشغول تخریب در مملکت هستند (رحیمیان- ما چه تقصیرى داریم) انتظار ملت ایران این است که مجلس شورای ملى همان طور که حافظ قانون اساسى و حافظ اختیارات مملکت است جلو این تخریب‌ها و اخلال‌ها و اختلال‌هایی که از خارج می‌شود بگیرند بنابراین بنده بث و شکوفه‌ای ملت را به عرض مجلس شوای ملى نرسانم و به مجلس نگویم و مشکلاتى که این مملکت دارد اگر به عرض مجلس شورای ملى نرسانم به عرض کى برسانم؟ (صحیح است) البته اطلاع دارید ولى به قدر دولت اطلاع ندارید که اشخاص مغرض تا چه اندازه در‌صدد تخریب هستند و چقدر دولت را دچار زحمت قرار می‌دهند (صحیح است) بنده عرض می‌کنم که اگر این مشکل را اینجا عرض نکنم پس کجا عرض کنم و از کى بخواهم؟ چاره‌ای ندارم جز این که مشکلات دولت را به عرض آقایان برسانم و دوا بخواهم حالا اگر آقایان فرصت ندارند که عرض بنده تمام بشود نمی‌دانم به چه وسیله عرایض خودم را به سمع آقایان برسانم. بنده عرض می‌کنم که موضوع عبارت است از نقائصى که در کار دادرسى ارتش دیده‌اند این نقائص را دولت خودش هم متوجه شده است لایحه‌اى تهیه کرده است و تقدیم نموده است ممکن است وقتى که در کمیسیون مطرح شد و یا موقعى که در مجلس شورای ملى مطرح می‌شود ملاحظه بفرمایند که این نقائصى که به نظر رسیده کافى نیست و داراى نقائص بیشترى است البته رفع می‌شود دولت براى این است که مطالب آقایان را بشنود و اجرا بکند اما این طور به طور کلى نمی‌شود. اینجا در جلسه گذشته بعد از توضیحاتى که خدمت آقایان عرض کردم ملاحظه فرمودند که یک جرائم ارتشى است و یک جرائم غیر ارتشى ولى الان به رأى خود بنده هم درست روشن نیست که آیا جرائم سیاسى هم جزء این‌ها است یا نه؟ یعنى اگر بنا باشد یک جمعى، یک نفرى یک فردى وارد جریانات سیاسى شد و مرتکب جرمى شد آیا مشمول کدام یک از مقررات خواهد شد؟ آخر این یک مطالعه‌ای می‌خواهد، اگر همین طورى اجازه دادیم کلیه افراد قشون ایران وارد هر جرمى که شدند ان جرم همین قدر که ارتشى نباشد مشمول مقررات عمومى است یعنى اجازه دادیم که جرایم سیاسى هم مشمول مقررات عمومى است بنده قطع دارم که مجلس شوراى ملى اصلاً با یک چنین نظرى موافقت ندارد.
به این مناسبت استدعای ینده این است که این موضوع را تکلیف بفرمایید اگر از لحاظ قول دولت براى اجراى امر مجلس بود که خود آقاى وزیر جنگ چندین مرتبه گفتند و از لحاظ خود بنده هم که جلسه پیش عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم نظریاتى را که آقایان پیشنهاد‌کنندگان در ضمن پیشنهادات خود دادند بنده مطالعه می‌کنم آنچه که تصور بشود منطق با مصالح مملکت و نظریات آقایان است تطبیق می‌کنم و در ضمن مطالعه اصلاح خواهد شد ولى بگذراید بیش از این براى غوررسى به کیفیت این مطلب مجبور نباشیم باز دقت صرف بکنیم. به نظر بنده اجازه بفرمایید این مطالب کنار گذاشته شود و آقایان پیشنهادات خودشان را مسترد بفرمایید باز هم باید عرض کنم اگر چنانچه عرایض بنده موهم آن شده است که می‌خواستم نسبت به نظر‌یاتی که آقایان دارند ترک اولایی کرده باشم بنده عذر می‌خواهم اصلاً منظور بنده این نبوده. خواستم براى آقایان توضیح بدهم که تخریب زیادى در مملکت معمول است و اگر آقایان متوجه این عرض بنده نشوند و اقدام جدى نشود ممکن است موجب زحمتى براى مملکت بشود.
نمایندگان- رأى ، رأى
دکتر معظمى- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
دکتر معظمى- بنده خودم از اشخاصى هستم که معتقدم مجلس شوراى ملى باید تمام کارهایش را در آرامش انجام بدهد و حتى این پیشنهادى هم که براى کفایت مذاکرات شد چون مجلس را در حال عصبانی دیدم خواستم با فوریت مخالفت بکنم که برود به کمیسیون تا این لایحه در یک حال آرامشى بگذرد ولى چون راجع به پیشنهاد آقاى حائرى‌زاده که روز قبل داده بودند آقاى نخست وزیر در بین فرمایشاتشان فرمودند که یک عده‌اى هستند که می‌خواهند تخریب بکنند باید توضیح بدهم (سزاوار- آن تمام شده) تمام نشده باید توضیح داد اینجا برابر ملت ایران مسئول هستیم دلیل را باید گفت، دلیل عصبانیت را باید گفت ملت ایران باید بداند که چرا وقتى آنها می‌گویند که دکتر معظمى خوبست در اینجا می‌گویند که تخریب می‌کند آنها که می‌گیرند دکتر معظمى بد است یا خوب است باید دلیلش را بدانند (معدل- گفتند که در خارج تخریب می‌کنند) بعد هم که این
+++
صحبت را کردند ایشان فرمودند که شما تخریب می‌کنید می‌خواهم عرض کنم که بنده اولاً چون خودم این حرف را شنیدم به من خیلی گران آمد این جا از این جهت می‌خواهم عرض کنم که به این دلیل نتوانستم بنشینم و خارج شدم این دلیلی بود خارج شدم و می‌خواهم عرض کنم از موقعی که وارد مجلس شده‌ام با این که ظلم در این مملکت زیاد می‌بینم زورگویی زیاد می‌بینم، بی‌عدالتی زیاد می‌بینم اگر بخواهند تابلو بدبختی را مجسم کنند باید امروز بیایند زندگی ملت ایران را ببینند با وجود این می‌آیم این جا می‌نشینم و سخنی نمی‌گویم که نگویند که تیپ بنده ماجراجو است و آشوب طلب است و ایجاد تشنج می‌کند، یک سال است که بنده این جا حرف نزده‌ام ولی به آقایان عرض می‌کنم که این طرز کار و این طرز حکومت ملت را به انقراض و بدبختی و انقلاب می‌کشاند بنابراین وقت صحبت بگذارید وکلا حرفشان را بزنند تعصب ایجاد نکنید یا مثلاً صحبت شد که ب ارتش می‌خواهند توهین بکنند آقایان بنده عرض می‌کنم به جای 24 ماه 27 ماه به ارتش خدمت کرده‌ام افتخار افسری ارتش را داشتم و به ارتش علاقه دارم و مملکت هم باید ارتش داشته باشد و مورد احترام هم باشد ولی اگر بعضی‌ها که به نام این لباسی که علامت افتخار ایران است بخواهند ظلم بکنند من زیرا این بار نمی‌روم (صحیح است) مجلس شورای ملی نباید زیر بار برود به اسم این که فلانی ارتشی است افسر است هرچه بگوید درست است - افسری افتخار دارد که بداند افسر ملت ایران و خادم ملت ایران است (صحیح است) حقوق ملت ایران را حفظ بکند (صحیح است) و چون آقای نخست وزیر توضیح دادند که غرضی نبوده بنابراین بنده قبول کردم و از طرف آقایان هم این موضوع در واقع خاتمه یافته است و خود بنده هم همیشه معتقدم بوده و هستم که نخست وزیر برای این که بتواند انجام وظیفه کند بایستی به او احترام کرد و چون این قسمت را هم که ایشان فرمودند برای یک نفر قانون بگذرانید و علاوه بر این چون موضوع را بردند روی شخص بنده نمی‌دانم که آن شخص و آن یک نفر کیست این طور نیست قانون اگر بگذرد باید برای عموم باشد و برای یک فرد مهم معتقدم هیچ وقت مجلس شورای ملی نباید قانون وضع کند بنابراین بنده عرض می‌کنم که مجلس شورای ملی مال این مملکت است و ایشان هم باید رعایت بفرمایند که وکلا مطلبی را که می‌گویند از روی وطن پرستی است و باید کاملاً از آن دفاع کنند و آقای نخست وزیر باید تحمل انتقاد را داشته باشند و بین دولت و مجلس احترام متقابل موجود باشد.
رئیس - مسترد می‌کنید آقای حائریزاده؟...
حائریزاده - در پیشنهاد بنده توضیح مختصری می‌دهم ممکن است دولت قبول بکند.
رئیس - بفرمایید
حائریزاده - بنده در زندگی سیاسی معتقدم باید لجاجت نباشد باید راه حل پیدا کرد مطالبی جناب وزیر جنگ در جلسه خصوصی فرمودند که یک قسمت را من حق می‌دهم به ایشان که در آن تبصره‌ای که ما نوشته بودیم توجه به این قسمت‌ها نشده بود مجلس هم رای داده بود در ضمن عمل که ایشان توجه فرمودند و تذکر دادند ما اصلاح کردیم. ما در آن تبصره به طور مطلق نوشته بودیم کسانی که محکوم شده‌اند در محاکم ارتشی حق تمیز دارند این ممکن است از روزی که ارتش در ایران بوده محکمه قشونی هم بوده هر کس محکوم شده حق فرجام داشته باشد یک هرج و مرج عجیبی به وجود می‌آمد این بود که آمدیم در این اصلاحی که الان تقدیم شد به مجلس اولاً آن را آوردیم بعد از وقایع آذربایجان که گذشته باشد و مملکت حالت عادی پیدا کرده باشد نوشتیم از فروردین 26 که عده محکومین زیاد نیستند و ثانیاً فرمودند راجع به قسمت جرایم آن جا جرایم انظباطی هست که تخلف از آن ممکن است انضباط قشون را مختل کند اگر به محاکم عمومی‌رجوع شود ما این جا جرایم عمومی‌نوشتیم که اگر جرایم عمومی‌هست افسر و غیر افسر نظامی و غیر نظامی‌فرقی ندارد و نباید یک طبقه‌ای را از عدالت محروم کرد برای این که این‌ها بیشتر حاضر به خدمت شده‌اند با این اصلاحاتی که ما کرده‌ایم بنده تصور می‌کنم جناب وزیر جنگ هم قبول بفرمایند برای ضمیمه شدن این که قانون زودتر تصویب شود. این را تاریخش را جلوتر بگذارند ما هم موافقت می‌کنیم که در خارج این انعکاس نباشد که دولت برای این که حقی به اشخاص محکوم بدهد بروند فرجام بخواهند از تاریخ تصویب تصویب اصلاح بکنند که ما هم راحت بشویم
مکی - بلی از تاریخ تصویب اصلاح شود ما هم موافقیم
رئیس - رای گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای حائریزاده آقایانی که موافقند قیام کنند (عده معدودی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت سوم کسانی که خود را مشمول این قانون می‌دانند و دولت با نظر آنها موافق نیست می‌توانند به دیوان کشور شکایت کنند این شکایت در یکی از شعب جزایی دیوان کشور رسیدگی می‌شود و رای شعبه مزبور قطعی است حذف شود جواد عامری
رئیس - آقای عامری
عامری - عرض کنم این لایحه‌ای که اخیراً دولت داده به مراتب بهتر از لایحه اولی است یعنی مطابق حق و عدالت و اصول داده شده در ابتدا لایحه‌ای که داد شده بود با عنوانش تطبیق نمی‌کرد عفو عمومی اسمش با خودش است در موقعی که یک قضایایی در کشور اتفاق افتاده و بعد که خواستند این قضایا را خاتمه بدهند عفو عمومی می‌دهند برای این که فراموش شود دیگر نمی‌شود عفو عمومی‌بدهند و باز استثناء قائل شوند جناب آقای تقی‌زاده در آن جلسه گذشته فرمودند که آقا گناهکار را عفو می‌کنند اگر کسی گناه نداشته باشد که عفوش نمی‌کنند بنابراین دیگر نباید استثنایی قائل شد در همه جای دنیا یک استثنایی است که در این جا هم هست آن استثناء کشت و کشتار و قتل و غارت است وقتی که یک انقلابات سیاسی و یک قضایایی اتفاق افتاد بعد مصلحت است که دیگر تعقیب نشود باز این زخم را دو مرتبه بازش نکنند و قراری بشود که از بین برود ولی اگر اشخاصی آمده باشند و بخواهند خانه کسی را غارت بکنند به ناموس کسی تعرض بکنند این‌ها باید استثناء بشوند در لایحه اول هم استثناء شده است ولی یک استثناء دیگری هم بود مسببین و محرکین را استثناء کرده بودند این توضیح را بنده به خاطرم می‌آید که جناب آقای تقی‌زاده به نحواتم و اکمل دادند این نقض غرض است که دو مرتبه یک عده‌ای تحقیق کنند که کی محرک بود و کی مسبب؟ و از طرفی این جا این قسمت هم بود که اگر اشخاصی خودشان را مشمول این قانون می‌دانند و دولت با نظر آنان موافق نیست می‌توانند به دیوان کشور مراجعه کنند حالا که درست شده دیگر ضرورتی ندارد ملاحظه بفرمایید راجع به قتل و غارت هم که نمی‌شود جداگانه گفت مشمول نیست این جا چون خیلی تند نوشته شده این قسمت باقی می‌ماند دیگر آن قسمت با حذف محرکین و مسببین ضرورتی ندارد بنده پیشنهاد کردم که این قسمت حذف شود ما هم که در کمیسیون تصویب کردیم برای این بود که آن مسببین و محرکین بود و چون این جمله برداشته شده است دیگر ما نظری نداریم چون بهتر از اولیه تهیه شده است این لایحه مطابق با تمام موازین و مقرراتی است که در همه جای دنیا هست
دکتر اعتبار - پیشنهاد حذف نمی‌شود کرد
رئیس - دولت قبول می‌کند
دکتر اعتبار - پیشنهاد تجزیه باید بفرمایید پیشنهاد حذف نمی‌شود کرد
وزیر دادگستری - بنده قبول می‌کنم
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
مقام ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل اضافه شود
تبصره - اشخاصی که در محاکم نظامی‌محاکمه شده و جزء طبقات نظامی‌نیستند و منتهی به محکومیت آنها شده یا می‌شود حق فرجام دیوان کشور برای آنها محفوظ است
عباس اسکندری
رئیس - مشابه این پیشنهاد رد شده است
عباس اسکندری - در این جا غیر نظامی‌نوشته شده نه نظامی
رئیس - بفرمایید
عباس اسکندری - عرض کنم که ما بهتر این است که مطالب را روی تعصب نیاوریم این جا یک مطالبی فرمودند توضیحاتی هم در جلسه خصوصی داده شد جناب آقای نخست وزیر و جناب آقای وزیر جنگ یک مطالبی فرمودند که تا یک حدی می‌شد تصور بشود که با آن توضیحات انضباط در ارتش تا یک حدی مختل می‌گردد اما موضوع پیشنهاد بنده این است که در این جریانات یک اشخاص غیر نظامی یا محکوم شده‌اند یا بعداً ممکن است جزو کسانی باشند که محکوم می‌شوند این‌ها اگر محاکمه شدند برای غیر نظامی‌حق فرجام پذیرفته شود من تصور می‌کنم که شاید خودش یک راه حلی است که اگر یک نقصی هم ایجاد شده نقصش مرتفع بشود نظر دولت را من جلب می‌کنم به این قضیه جناب آقای نخست وزیر توجه کنند هیئت دولت هم توجه کند مجلس هم توجه کند که اشخاص غیر نظامی اگر محکوم شده باشند یا بعداً محکوم بشوند در محاکم نظامی، حق فرجام برای آنها محفوظ باشد بنده تصور می‌کنم که این هیچ مربوط به آن قضایایی که صحبت شد نیست و خیلی خیلی آسان است، خیلی راحت است و تمنی می‌کنم در صورتی که موافقت
+++
می‌کنند این را بپذیرند
دهقان - باید دید جرمش چیست؟ شاید خیانت به مملکت کرده باشد
یمین اسفندیاری - خیانت غیر نظامی از نظامی بدتر است
عباس اسکندری - اجازه بفرمایید شما یک محکمه در این مملکت دارید در درجه اول که تمام امور به آن جا مراجعه می‌شود، آن جا دیوان کشور است آنها را که بنده و شما نگفتیم که بروند محرمانه قضاوت بکنند مطلب می‌رود به این که اگر غیر نظامی‌محکوم شده یا می‌شود ایین حق فرجام داشته باشد یا نه؟ برای نظامی‌صحبت شد گفتند این مخالف نظامات و دیسیپلین ارتشی است برای غیر نظامی اگر به فرمایش شما خیانت کرده باشد که دیوان کشور ابرام می‌کند مگر دیوان کشور را درش حرف دارید؟... می‌رود به آن جا، شما به قضات درجه اول این مملکت اگر حرف داشته باشید خیلی اسباب نگرانی است (یمین اسفندیاری - وارد نیستند) اگر جناب آقای وزیر دادگستری و مخبر کمیسیون قبول بکند کمکی به راه حل این لایحه می‌شود.
نمایندگان - رأی رأی
رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ - بنده همان طوری که عرض کردم قوانین دادرسی ارتش به اضافه این که از تصویب مجلس شورای ملی گذشته اصولاً با قوانین دنیا یعنی قوانین ارتش‌های دنیا تطبیق داشته است تمام بررسی شده و چیزی ما از خودمان اختراع نکردیم که متکی به هیچ اصلی نباشد همان طور که عرض کرده بنده با تمام اصلاحاتی که فردا فرد نمایندگان محترم مجلس در کارهای ارتش نظر دارند صد در صد موافقم و اجرا می‌کنم (یمین اسفندیاری - آفرین) تمنی می‌کنم نماینده محترم ـ آقای عباس اسکندری پیشنهادشان را پس بگیرند البته در آن لایحه‌ای که تقدیم خواهد در آن جا هر نظری که دارند به موقع اجرا می‌گذاریم ارتش که جایی نمی‌رود فرصت هم که هست و ارتش هم یک چیز موقت را نمی‌تواند بپذیرد.
3- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - رای گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای عباس اسکندری آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی‌برخاستند) تصویب نشد. دیگر پیشنهادی در این لایحه نیست باید رای گرفته شود به ماده واحده با اصلاحاتی که به عمل آمده است بنابراین رأی گرفته می‌شود به لایحه‌ای که به قید دو فوریت تقدیم شده راجع به عفو یا اصلاحاتی که به عمل آمده آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده پس فردا پنجشنبه ساعت هشت و نیم صبح. دستور هم استیضاح.
(جلسه در ساعت یک و 25 دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
تصویب‌نامه‌ها
شماره 9168 27/5/1327
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه 25 مرداد ماه 1327 بر حسب پیشنهاد شماره 2/23360 مورخ 17/5/1327 وزارت دارایی که به استناد تقاضای شماره 15/10/1311 مورخ 21/1/1327 وزارت کشاورزی می‌باشد. به منظور توسعه کشت نهال‌های مختلف و ازدیاد بذر مرغوب و گذاشتن آنها در دسترس کشاورزان و همچنین انجام آزمایش زراعتی تعلیم و راهنمایی کشاورزان تصویب می‌نماید که بنگاه کشاورزی تاکستان که عرصه آن متعلق به اداره املاک است با مشخصات و ضمایم و حقا به معمولی برای عملیات مزبوره در اختیار وزارت کشاورزی گذاشته شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است
م - 2991 از طرف نخست وزیر
بخشنامه‌ها
شماره 4594 ر ح ر20890 14/5/27
بخشنامه به کلیه دادسراها
پیرو بخشنامه‌های شماره 3161/11025 – 24-4-320 و 2443/9438-29/2/27 دایر به صدور کیفر خواست علیه کارمندان دولت اشعار می‌دارد چون بعضی از دادسراها بدون توجه به مفاد بخشنامه‌های مذکور پس از صدور کیفر خواست فوراً مراتب را به اداره حقوقی گزارش نداده و یا در گزارش خود مرتکب اشتباهی می‌شوند که محتاج به پرسش مجدد خواهد بود در نتیجه اداره مربوط کارمند از صدور کیفر خواست بی‌اطلاع و کارمندی که باید پس از صدور کیفر خواست معلق شود مشغول انجام وظیفه بوده و مطالبه حقوق می‌کند لازم است در این قبیل موارد دادستان‌های توجه مخصوص داشته باشند و هرگاه متصدیان امر در انجام وظیفه تعلل نمودند فوراً گزارش دهند تا مورد مؤاخذه و تعقیب قرار گیرند.
م -2880 وزیر دادگستری
انتصابات و احکام
شماره 10944-41801 17/5/27
در وزارت کشور
آقای عبدالرحیم محمدی کارمند اداره امور شهرداری‌ها از تاریخ شانزدهم مرداد ماه 27 به سمت بخشدار علی‌آباد منتقل شدند
وزیر کشور
شماره 9374-40530 13/5/27
آقای عیسی ضیایی کارمند منتظر خدمت از تاریخ 16/5/27 به سمت بخشداری از گواز منتقل شدند
وزیر کشور
شماره 10404/42636 19/5/27
آقای محسن مخبری بخشدار سیدآباد از تاریخ شانزدهم مردادماه 1327 به سمت بخشدار میامی‌منتقل شدند.
وزیر کشور
شماره 44548 23/5/1327
آقای اسفندیار اعتضادی کارمند اداره عمران از تاریخ اول شهریور ماه 1327 به سمت بخشدار معلم کلایه منتقل شدند.
وزیر کشور
شماره 11480/45448 25/5/27
آقای محمد طاهری بخشدار کردکوی از تاریخ اول شهریورماه 1327 به سمت بخشدار مراوه تپه منتقل شدند.
وزیر کشور
شماره 11434/45453 25/5/1327
آقای اکبر لطفی منشی بخشداری سوادکوه از تاریخ اول شهریور ماه 1327 به سمت بخشدار کردکوی منتقل شدند.
وزیر کشور
شماره 10525/42641 19/5/1327
آقای محمدعلی شاکری بخشدار میامی از تاریخ شانزدهم مردادماه 27 به سمت بخشدار سیدآباد منتقل شدند.
وزیر کشور
شماره 6426/16154 13/5/27
آقای حسین پورزاهد سردفتر
اسناد رسمی‌شماره 30 لشت نشاء
گیلان
چون به موجب دادنامه قطعی مورخه 11/3/27 دادگاه بدوی انتظامی‌سردفتران محکوم به توبیخ با درج در روزنامه رسمی‌شده‌اید اداره کل ثبت به این وسیله مفاد دادنامه مزبور را در مورد شما اجرا می‌نماید.
مدیر کل ثبت
شماره 6686/10255 17/5/27
آقای سید حسین ایران مدار سردفتر
اسناد رسمی و گواهی صحت
امضاء شهر ری
به موجب این ابلاغ استعفای شما از تصدی دفاتر اسناد رسمی‌و گواهی امضاء شهرری پذیرفته می‌شود.
وزیر دادگستری
شماره 6669/10765 19/5/27
آقای حسین شریعتی نیاسری
سردفتر ازدواج نیاسر کاشان
به موجب این این ابلاغ دهستان مرق و جوشقان هم به حدود صلاحیت شما افزوده می‌شود.
وزیر دادگستری
شماره 6308-10139 17/5/27
آقای عبدالحسین چاوشی دفتریار
درجه اول و نماینده دفتر اسناد رسمی
شماره 4 تهران
به موجب این حکم به سمت سردفتری اسناد رسمی درجه سوم تهران منصوب می‌شودید طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید.
وزیر دادگستری
+++
شماره 6672 ر 10767 19- 5- 27
آقاى سید محمد حائرى سر دفتر اسناد رسمى و ازدواج و طلاق بندرعباس
به موجب این ابلاغ محل رسمیت دفاتر شما به شهر اهواز تبدیل می‌شود طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید
وزیر دادگسترى
شماره 6284- 10741 19- 5- 27
آقاى على حقیقى دستجردى
به موجب این ابلاغ دفاتر شما را در دهستان کاوکان و دستجرد حومه دهخوارقان براى ثبت ازدواج و طلاق رسمیت می‌دهد.
وزیر دادگسترى
شماره 6200- 10817 19 ر 5 ر 27
آقاى اسمعیل منتظرى سر دفتر ازدواج و طلاق قلعه نو خرقان شاهرود
به موجب این ابلاغ استعفاى شما از تصدى دفاتر ازداواج و طلاق پذیرفته می‌شود
وزیر دادگسترى
شماره 6879 ر 16410 21- 5- 27
آقاى سید محمود ناجى دفتر یار درجه اول دفتر اسناد رسمى شماره 89 تهران
به موجب این حکم به سمت سر دفتر اسناد رسمى درجه سوم تهران منصوب می‌شوید طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید
وزیر دادگسترى
شماره 8627 ر 16408 21- 5- 27
آقاى حسین ناجى سر دفتر اسناد رسمى شماره 89 و گواهى صحت امضاء تهران
به موجب این ابلاغ استعفاى شما را تصدى دفتر اسناد رسمى و گواهى سمت امضاء پذیرفته می‌شود
وزیر دادگسترى
شماره 6047- 10753 19- 5- 27
آقاى سید فاضل فاضلى
به موجب این حکم به سمت سر دفترى درجه سوم دهستان کزیک بیرجند منصوب می‌شوید طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید
وزیر دادگسترى
شماره 6050- 10749 19- 5- 27
آقاى عبدالحسین خالق پناه چنارى دفتر یار درجه اول و نماینده دفتر اسناد رسمى شماره 6 تربت حیدریه
به موجب این حکم به سمت سردفترى اسناد رسمى درجه سوم دهستان چنار ازغند تربت حیدریه منصوب می‌شوید طبق مقرارت مشغول انجام وظیفه شوید
وزیر دادگسترى
شماره 6201- 10739 19- 5- 27
آقاى سید محمد میرقات خویی سر دفتر ازدواج و طلاق قریه للدشت ماکو
به موجب این ابلاغ محل رسمیت دفاتر شما به قریه پناه کندى ماکو تبدیل می‌شود
وزیر دادگسترى
شماره 6189 ر 15870 5- 5- 27
آقاى جلال‌الدین رشیقى
به موجب این حکم به سمت سر دفترى اسناد رسمى درجه سوم دهستان میبد یزد منصوب می‌شوید طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید.
وزیر دادگسترى
شماره 6024 ر 15860 5- 5- 27
آقاى اسحق قاضى سر دفتر ازدواج و طلاق 100- 41 تهران
نظر به این که بر اثر گزارش واصله تحت تعقیب جزایی قرار گرفته‌اید طبق ماده 39 قانون دفتر اسناد رسمى از تصدى دفاتر ازدواج و طلاق معلق می‌شوید. وزیر دادگسترى
شماره 6191 ر 15866 5- 5- 27
آقاى سید محمد‌على مصطفى نژاد سر دفتر اسناد رسمى شماره 123 تهران به موجب این ابلاغ دفتر شما را در تهران براى ثبت ازدواج رسمیت می‌دهد.
وزیر دادگسترى
شماره 6143- 16544 1- 2- 5- 27
آقاى سید مرتضى علم‌الهدى کمره به موجب این حکم به سمت سر دفترى اسناد رسمى درجه سوم بلوک کله زن و حمزه لو خمین منصوب می‌شوید طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید وزیر دادگسترى
شماره 6895- 16548 21- 5- 27
آقاى سید مرتضى علم‌الهدى کمره به موجب این ابلاغ دفاتر شما را در بلوک کله زن و حمزه لو بخش‌های 3 و 4 خمین براى ثبت ازدواج و طلاق رسمیت می‌دهد
شماره 6561- 16542 23- 5- 27
آقاى فضل اللّه شاردى مناهجى سر دفتر اسناد رسمى و ازدواج سللدوز
نظر به این که بر اثر گزارش واصله تحت تعقیب دادگاه انتظامى سر دفتران واقع شده‌اید وزارت دادگسترى طبق ماده 39 قانون دفتر اسناد رسمى تا خاتمه رسیدگى به تخلف شما در دادگاه نامبرده شما را از تصدى دفاتر اسناد رسمى و ازداوج معلق می‌نماید.
وزیر دادگسترى
شماره 6937- 16560 23- 5- 27
آقاى حسن مجتهدى سر دفتر اسناد رسمى سابق سراب
به موجب این حکم به سمت سر دفترى اسناد رسمى درجه سوم گنبد قاوس منصوب می‌شوید طبق مقرار ت مشغول انجام وظیفه شوید
وزیر دادگسترى
+++