جلسه: 187 صورت مذاکرات روز شنبه 7 شهر ذیحجه 1328  

---

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى، دوره‏2

 

 

جلسه: 187

صورت مذاکرات روز شنبه 7 شهر ذیحجه 1328

 

مجلس دو ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقاى ذکاء‌الملک تشکیل شده صورت جلسه قبل را آقاى معاضدالملک قرائت نمودند.

 (غائبین جلسه قبل) آقاى ممتازالدوله. آقاى میرزا اسدالله خان. آقاى سپهدار اعظم. آقاى سردار اسعد. بدون اجازه. دکتر اسمعیل خان. دهخدا. آقاى سیدحسین کزارى. دکتر حیدرمیرزا. با اجازه غائب بودند.

شیبانى. طباطبائى. دکتر علیخان. حاج شیخ‌الرئیس. بهجت. در وقت مقرره حاضر نشده.

حاج محمد کریم خان قشقائى مریض بودند.

رئیس- در باب صورت مجلس ملاحظاتى هست بفرمایید.

دکتر علیخان- راپورت کمیسیون تفتیش صحیه که چند روز قبل تقدیم شد در مجلس خوانده شد و بنا شد راپورت به وزارت داخله رجوع شود و زودتر

+++

به مجلس پیشنهاد کنند که در باب آن مبلغى که از براى قرانتینه‌هاى طرف شمال کمیسیون پیشنهاد کرده بود که خیلى خیلى اهمیت دارد رأى وزارت داخله هم معلوم شود و تا حال چند روز است معطل شده است و آن روز عرض کردم که تعویق این کار مضر است و خیلى ضرر دارد و لازم است که خیلى تأکید شود در این باب که زودتر اقدام شود و اگر تأخیر شود به عقیده بنده پاسخ فایده ندارد براى این که آن قدر وقتى باول بهار نمانده است و یقیناً اگر از حال شروع نکنند آن نتیجه کاملى که در اول بهار باید حاصل شود بدست نخواهد آمد.

رئیس- فرستادیم به وزارت داخله تأکید هم مى‌کنم که زودتر پیشنهاد کنند.

راپورت کمیسیون تفتیش امر نان که صورت آن در جلسات قرائت و در ضمن مذاکرات درج شده و رجوع به کمیسیون بودجه شده بود با راپورت کمیسیون بودجه در این خصوص از قرار ذیل قرائت شد- کمیسیون در روز شنبه دویم شهر ذیحجةالحرام در تحت ریاست آقاى میرزا مرتضى قلى خان متعهد گردید در خصوص راپورت کمیسیون تفتیش امر نان و تقاضاى وزارت جلیله داخله در شش هزار خروار گندم براى نصف خوراک هشت ماهه طهران و تخفیف دادن قیمت گندم دیوانى را از گندم میدان مذاکراتى شد بالاخره اخذ رأى و به اکثریت بدواً تصویب شد که وزارت مالیه شش هزار خروار گندم را از هر محلى که صلاح مى‌دانند تهیه نمایند و دقت کنند نه گران وارد بشود ثانیاً کمیسیون رأى مى‌دهد که دولت محض ملاحظه حال عموم مبلغ 36 هزار تومان از قیمت گندم دیوانى نسبت به نرخ متداول تخفیف دهد مشروط بر این که وزارت داخله ترتیب صحیحى در باب نان بدهد که این تخفیف قیمت به عموم فایده برساند در باب باقى مطالب راپورت کمیسیون تفتیش امر نان چون راجع به کمیسیون بودجه نبود مذاکره نشد و مربوط به رأى مجلس مقدس است.

ادیب‌التجار- بنده در این خصوص عرضى ندارم در صورت مجلس عرض دارم که آقاى رئیس‌الوزراء وعده دادند که روز شنبه وزیر علوم را معرفى کنند در صورت مجلس قید نشده بود و مى‌خواستم بپرسم که بنا بود روز شنبه تشریف بیاورند اطلاع داده‌اند تشریف خواهند آورد که وزیر علوم را معرفى کنند یا خیر.

رئیس- اطلاع داده‌اند.

ادیب‌التجار- پس مجدداً باید از آقاى رئیس الوزراء استیضاح کنم.

افتخار‌الواعظین- بنده در باب امر گندم مى‌خواستم عرض کنم که این یکى از مسائلى است که مى‌بایست به آن خیلى اهمیت داد به جهت این که وقتى که اسباب تنگى باشد براى مردم و اسباب اشکال نان فراهم باشد ممکن است که اسباب خیلى گرفتارى ما را براى اولیاء امور فراهم آورد و فراهم کردن این شش هزار خروار گندم را صلاح مى‌دانم که دولت به هر قسمى که صلاح مى‌داند فراهم نماید و در باب این که مجلس رأى بدهد که مبلغ 36 هزار تومان از قیمت متداول تخفیف دهد خیلى صحیح است ولى مشروط به دو شرط یکى این که قیمت نان در تحت نظر دولت باشد و یکى این که معلوم باشد نان را بچه قیمت خواهند فروخت و قیمت عادله میدان هم معلوم باشد ولى قیمت نان در دست خودش و به تسعیر خودش باشد آن وقت صحیح مى‌دانم که از قیمت گندم دیوانى چیزى کاسته شود والا در صورتى که نرخ گندم آزاد باشد و قیمت نان دست خبازها باشد که هیچ معلوم نباشد که به چه قیمت و به چه شکلى نان را مى‌فروشند در این صورت مطلقاً تصویب کردن کسر قیمت این 36 هزار خروار گندم یک فایده خواهد داشت و آن این است که ما یک ضررى به دولت مى‌زنیم و براى خبازها یک منفعتى فراهم مى‌کنیم وقتى مفید است کاستن قیمت گندم دولت که نرخ دست دولت باشد و خبازها مجبور باشند که نان را به همان قیمتى که دولت معین کرده است بفروشند والا ضرر فاحشى بدولت زده مى‌‌شود و فایده به حال عموم نخواهد بخشید و در این باب باز عرض اولى خودم را تکرار مى‌کنم که این یک مسئله بسیار مهمى است که مى‌تواند براى ما همه قسم اسباب اشکال را فراهم کند پس لازم مى‌دانم کمیسیون تفتیش امر نان به تقاضاى وزارت داخله هفته یک مرتبه دایر و رسیدگى نموده نظر داشته باشند که آقایان جنسى را که دولت تعهد مى‌کند مى تواند وارد کند و آمدن برف را بهانه قرار نخواهد داد و این شش هزار خروار را تهیه مى‌کند یا نمى‌کند غرض این است که در عملیات نظر داشته باشند والا خیلى اسباب زحمت براى ما فراهم خواهد آمد.

رئیس- در این دو فقره راپورتى که خوانده شد متوجه مى‌کنم خاطر آقایان را که در سه مطلب باید مذاکره کرد و رأى بگیریم یکى در آن دو فقره که در راپورت کمیسیون بودجه است که تهیه شش هزار خروار گندم و (36) هزار تومان تخفیف قیمت گندم و یکى در خصوص فقره آخرى راپورت کمیسیون تفتیش است که روزى صد و پنجاه خرورار گندم اجازه داده شود که از اول قوس وزارت داخله از انبار دولتى به خبازها بدهد این سه فقره است که باید مذاکره کرد و رأى داد و پاره چیزهاى دیگر است که رأى دادن و مذاکره کردن ندارد پس در این سه فقره باید مذاکره کنیم در باب تهیه شش هزار خروار کسر گندم و 36 هزار تومان تخفیف قیمت و در باب این که روزى یکصد و پنجاه خرورار گندم بدولت اجازه داده شود که به خبازها بدهند.

ارباب کیخسرو- خیلى لازم بود در این موقع وزیر مالیه و وزیر داخله یا لااقل معاونین آنها در اینجا حاضر باشند تا مذاکرات با حضور آنها شده از مذاکرات نتیجه حاصل شود مثلًا در دو جلسه قبل که در باب بلدیه با حضور وزرا مذاکراتى به میان آمده آنچه استنباط شد تقریبا بلیده منفصل است پس لازم بود وزیر داخله یا معاونشان در اینجا حاضر باشند و جواب بگویند که آیا تدارک این جنس بعد از انفصال بلدیه به توسط که مى‌شود و کدام اداره مسئول این مسئله خواهد بود تا دانسته و فهمیده و مطمئناً در اینجا رأى داده شود- نکته مهم دیگر که لازم است عرض کنم البته نظر آقایان نمایندگان هست که در سنه ماضیه آقاى حاج وکیل‌الرعایا در مجلس متقبل شدند براى رفع تنگى غله در طهران بیست هزار خروار گندم وارد خواهند کرد پس از آن که کمیسیون به جهت تفتیش مالیه از طرف مجلس انتخاب شد. که بنده هم یکى از اعضاى آن کمیسیون بودم و بعد از سه جلسه حضور در آن کمیسیون استعفا دادم آنچه در آن سه جلسه بر بنده مکشوف شد به علاوه آن که حاج وکیل‌الرعایا مبلغى از وجه اعانه را مذکور مى‌داشت به جهت تدارک آن بیست هزار خروار جنس برداشت کرده است و نیز مبلغى وجه نقد به جهت همان مقصود از وزرات مالیه گرفته است که جملتان تقریباً نود هزار تومان چیزى بالا مى‌شود وقتى که در کمیسیون تفتیش در مقابل این وجه از حاج وکیل‌الرعایا سئوال مى‌شد حساب آن کجا است جواب مى‌‌دادند که سه هزار خروار بیشتر وارد طهران نشده و هفده هزار خروار در محل است بعد از ورود بقیه حساب مى دهند- در وقتیکه بنده در کمیسیون قوانین مالیه از معاون وزارت مالیه در حساب اعانه حاج وکیل الرعایا در ضمن حساب اعانه چهل هزار تومان قلمداد کرده است که براى تهیه جنس پرداخته است و در صورتى که معلوم شود آنوجه در محل جنس باشد از حساب اعانه تقریباً (12) هزار یا (14) هزار تومان حاج وکیل الرعایا طلبکار نمى‌شود- در این صورت لازم بود وزیر مالیه یا معاونشان حضور داشته باشند معین شود آیا حساب گندم پارسال که آن همه وجه دولت در حال تنگى در آن محل توقیف شده به کجا رسیده و آن بقیه جنس چه شده به مرکز رسیده یا هنوز در محل است- والا چگونه مى‌شود هر وقتى ما باسم رعایت حال عموم یک چیزى تصویب کنیم و ندانیم به چه مصرف رسیده و چه نتیجه به حال عموم و چه رعایتى به حال فقرا و بیچاره‌گان شده است و آیا آن رعایتى که منظور بوده مفید حال عموم و اسباب رفاهیت آنها شده است یا خیر یا به هر قسمى که صلاح مى‌دانند از زنجان یا سایر جاها وارد مى‌کنند و اما در باب جنس حاج وکیل‌الرعایا چون وظیفه ما نبود در آن کار وارد نشده تفتیش و رسیدگى نکردیم از این جهت اطلاعى ندارم.

دکتر حیدرمیرزا- بنده هم موافقم ولى در باب تخفیف قیمت این طوری که عرض مى‌کنم عقیده دارم در باب گندمى که دولت مى‌دهد این جنس را یا از انبار مى‌دهد یا از کمپانى خواهد داد در هر حال خوب است به جاى این تخفیف قرار بگذارند که گندم را بوجارى بکنند که آن ده یک که تقریباً 36 هزار تومان است عوض کسر خاک قرار بدهند و گندم بوجارى کرده بدهند که هم مردم نان خوب بخورند و هم تخفیف داده شده باشد و طورى نباشد که معلوم شود که در (36) هزار تومان که دولت تخفیف داده است (8) هزار خرورار یا [12] هزار خروار خاک در انبار داخل کرده‌اند.

ادیب التجار- در اینجا یک تکلیف بزرگى که کمیسیون تفتیش از مجلس شوراى ملى خواسته است رأى دادن در 36 هزار تومان ضرر گندم است ما در وجوه جزئى صد تومان و پنجاه تومان یک ساعت و دو ساعت وقت مجلس را تلف مى‌کنیم بهتر این است که در این وجه کلى که کمیسیون تفتیش پیشنهاد کرده است قدرى تأمل کنید که

+++

 مسئله ضررى که پارسال متحمل شده‌اید و هنوز نمى‌دانید که چقدر است و از قرارى که از آقایان شنیده‌ام  مى‌گویند معادل 18 هزار تومان که از وزارت مالیه گرفته شده است به جهت این گندم هنوز تسویه نشده است و بعد از این هم نمى‌دانم که تسویه خواهد شد کمیسیون تفتیش مالیه هم هنوز نتوانسته است که حل این مشکل را نماید و این مسئله پارسال یک سابقه شده است به جهت این که هر سال در موقع برف و زمستان گفتگوئى که وظیفه بلدیه است در مجلس شوراى ملى بشود این از کجاست این از اینجا است که بعضى وزراء گوش بحرف نمایندگان ندادند والا در اول خرمن نمایندگان داد زدند و به وزیر داخله سابق گفتند که گندم و قوت مردم را از مال دولت حاضر کنند تا چند ماه از موقع خرمن گذاشته بانواع مختلفه گفتند در این مجلس که اقدامات مجدانه کرده‌ایم و مى‌کنیم که آقایان را ساکت کنند بعد از آن هم مجلس شوراى ملى ناچار مى‌شود به جهت آسایش مردم کمیسیون تفتیش نان انتخاب کند و بدبختانه هر چه اقدام شده از پارسال و امسال همه صرفه دیگران است این هم از ناچارى است که این 36 هزار تومان را امروز از شما مى‌خواهند چرا مى‌خوانند براى این که امروز ناچار رأى مى‌دهیم اگر من بگویم رأى ندهید این 36 هزار تومان را مى‌دانم براى ملت اسباب زحمت است و اگر بگویم 36 هزار تومان را رأى بدهید والله خودم متحیرم که چطور بگویم رأى بدهید در صورتی که دولت خودش گندم دارد جو دارد در طهران بقدر خوراک طهران موجود دارد همچنین در قزوین و ساوه و سایر جاهاى دیگر بنده نمى‌دانم با کى طرف بشویم هر چه گفتیم اقدام نکردند تا این که حالا که برف آمد ناچار شویم که این 36 هزار تومان را که بخواهند شما مضطر شوید تصویب کنید بنده که یک نفر از نمایندگانم تکلیف خود را نمى‌دانم براى این که یا نانوا خواهد خورد یا عمر و زید باید یک شکلى بکنید که اگر وزیر مسئول دارید از از او بخواهید که ما را مطمئن کند (من باید این را بگویم اگر نگویم خیانت کرده‌ام) روز اولى که من وارد کمیسیون تفتیش شده مى‌پرسم که چرا گندمی را که بنا بود حاضر کنند در این مدت حاضر نکرده‌اند نماینده خزانه  مى‌گویند که ما از وزارت داخله مساعدت خواستیم مساعدت نکردند دوسیه را خواستیم آن وقت دوسیه را حاضر کرده فورى مساعدت‌هاى وزارت داخله را مى‌نماید که تلگراف مى‌آید از قزوین پنج هزار خروار گندم تهیه نکرده‌اند از مال دولت و تکلیف مى‌خواهند که غله دولت را بیاورند طهران و از وزارت داخله فورى تکلیف مى‌خواهند که در هواى تابستان حمل کنند وزارت داخله هم جواب مى‌نویسند بلى عقیده وزارت داخله هم همین است که این جنس فورى وارد طهران شده بالاخره معلوم مى‌شود که پنجاه روز است که باز این کار را نکرده‌اند بنده نمى‌دانم براى چه بوده است آیا ضدیتى میان وزارتخانه‌ها است یا یک فکر دیگرى مى‌کنند امروز اگر گفتگوى مجلس مقدس شورای ملى را در باب عمل این 36 هزار تومان و عمل گندم خواهید کرد که مذاکره کنید والا به کار دیگر مشغول شوید و یک حل و عقدى در این کار بکنید که این پولى را که از مال ملت مى هید ملت بخورد نه نانواباشى و نانوا و بنده این را سربسته عرض کردم.

منتصرالسلطان- بنده استدعا مى‌کنم چون این دو راپورت است از هم تفکیک بکنند یک فقره‌اش راجع به پول است و اعتبار 36 هزار تومان دفاع آن وظیفه بنده نیست وظیفه مخبر کمیسیون بودجه است و یک فقره اش این است که اگر بخواهند دلایل این که این گندم به چه دلیل لازم است و براى چه ما باید روزى یکصد و پنجاه خروار گندم بدهیم و مذاکرات راجع به امر نان طهران و حدود طهران آن وظیفه بنده است که دفاع کنم که مخبر کمیسیون تفتیش امر نان هستم مستدعى هستم که اگر بخواهید این امر تسویه شود و تا آخر جلسه وقت را تمام نکنیم این دو فقره را از هم تفکیک کنیم یا اجازه بدهید هر دو را مخبر کمیسیون بودجه بیایند دفاع کنند چون بنده باید به وظیفه خودم عمل کنم دفاع کلى بر عهده بنده نیست.

رئیس- عرض کردم که دو فقره راپورت داده شده است یکى از کمیسیون تفتیش امر نان و یکى از کمیسیون بودجه یکى مسئله شش هزار خروار گندم یکى مسئله 36 هزار تومان تفاوت قیمت در این دو باب باید مذاکره کرد و رأى گرفت آن مطالبى که در راپورت کمیسیون تفتیش گندم است پنج فقره است که ذکر شده است دو فقره‌اش همین است که در راپورت کمیسیون بودجه هم ذکر شده و دو فقره‌اش قابل رأى گرفتن نیست در باب این است که تفتیش باید باشد یا نه؟ این معین است که رأى نمى‌خواهد فقط در فقره سیم است که روزى یکصد و پنجاه خروار گندم باید تسلیم خبازها بشود در این سه فقره باید مذاکره کنیم اول در باب شش هزار خروار کسر گندم مذاکره مى‌کنیم.

حاج شیخ اسدالله- دو فقره است که کمیسیون بودجه اینجا راپورت داده است بنده در این دو فقره عرض دارم اگر ما خواسته باشیم تصویب کنیم این 36 هزار تومان را یک وزیر در اینجا نیست که تقبل بکند مسئولیت این کار را و انجام اینکار را قبول بکند ولى این عرض را مى‌کنم در باب آن شش هزار خروار که آن را بنده لازم مى‌دانم که هر چه زودتر باید تهیه کرد و در مرکز طهران حاضر کنند اما در خصوص 36 هزار تومان که کمیسیون بودجه تصویب کرده از براى بنده یک اشتباهى حاصل شده است که همچو تصور شده است در این خصوص از براى عموم خلق طهران گویا یک ملاحظه شده است که یک نفعى به آنها برسد ولى این گویا اشتباه شده است آن روزى که بنده در کمیسیون بودجه بودم مذاکراتى که مى کردند در این باب این نبود و مقصود نفع آنها نبود گفتگو مى‌کردند در این که خروارى یک تومان تفاوت قیمت جنس دیوانى با جنسی که در میدان فروخته مى‌شود به خبازها داده شود براى چه براى این که جنس دیوانى یک تفاوت قیمتى خودش دارد که جنسش بد است نه این که قیمت نان به واسطه این تفاوت قیمت فرق کند والّا میزان قیمت نان نرخ عادله است دیگر نمى‌دانم چه چه چیز تصویب مى‌کنند یا رأى مى‌دهند قیمتى را که به فروش مى‌رسد مى سنجند و نان هم به قیمت گندم میزانش بسته مى‌شود آیا این خروارى یک تومان که کسر مى‌شود از این جنس دولتى این نفعش به حال مردم مى‌رسد یا نه بنده عرض مى‌کنم ‌مى‌گویند تفاوت قیمت اصل جنس دارد بنده هم تصور مى‌کنم که این یک راه تقلبى است که به دست انباردارها مى‌دهیم که یک تقلبى در جنس دیوانى بکنند آخر جنس دولتى از دو حال بیرون نیست یا جنسى است که کمپانى خالصه‌جات باید بدهد اما آن جنسى را که کمپانى مى‌دهد از بابت خالصه‌جات است چرا باید نان مرغوب باشد که خروارى یک تومان به تفاوت قیمت بفروشیم این را نمى‌فهمم براى چیست یعنى آقاى کمپانى تو هم تقلب بکن و همچنین آن جنسى را هم که از ولایات مى‌گیرند آن را هم مباشر خوب است مواظب شود و نگذارد تقلب بکنند جنس مرغوب هم بدهند پس مقصود از این خروارى یک تومان که کسر مى‌کنند از جنس دیوانى اشتباه نشود نفعش به جیب دیگران مى‌رود نفعش مفید به حال عموم مردم نیست نفعش به کیسه خبازها یا بفرمایش آقاى ادیب‌التجار به کیسه دیگران مى‌رود در حالتی که از قرارى که مذاکره مى‌شود رسم طهران این است که قیمت گندمى که در میدان فروخته مى‌شود خبازها مى روند در خانه‌ها خروارى یک تومان و دو تومان علاوه پول مى‌دهند و مى‌خرند و جنس دیوانى را باید یک تومان کسر کنیم به آنها بدهیم در حالتى که نفعش به عموم مردم نمى‌رسد و دیگران فایده این را مى‌برند به این جهت بنده به کلى مخالف هستم و تصویب نمى‌کنم.

سلیمان میرزا- مطلب تا تجزیه نشود به مطلب نخواهیم رسید آقاى رئیس که فرمودند فقط در تصویب شش هزار خروار باید گفتگو شود بنابراین بنده فقط قسمت اول اعتراضات آقاى آقاشیخ اسدالله را جواب عرض مى‌کنم و مابقى را پس از گذشتن این جواب خواهم عرض کرد و خارج از این موضوع مذاکره نخواهم کرد دولت از قراری که وزارت داخله و حکومت طهران حساب کرده‌اند تا اول خرمن 72 هزار خروار گندم لازم دارد و این 72 هزار خروار گندم را تصور کرده‌اند که اگر 36 هزار خروارش را تهیه بکنند در طهران اختیار نرخ نان دست آنها است و اهالى طهران دچار عسرت نخواهند شد از براى تهیه این 36 هزار خروار حساب کرده‌اند آن جنسى را که دولت دارد 44 هزار خروار پس از آن که کاملًا دقت شد آنچه مطمئناً مى‌توانم حمل کنیمن چون که وسائل حمل و نقل کاملى نداریم اگر بتوانیم با این وسایل حمل و نقل ناقص که داریم در این مدت حمل بکنیم که سى تاى آن را دولت مى‌تواند تهیه کند مابقى آن 14 هزار خروار بعضى اشکالات دارد از آن جمله شش هزار خروار آن متعلق به آن مردآباد است که هنوز تکلیفش معلوم نیست و از این قسم اشکالات است پس از رفع آن اشکال معلوم نیست که 14 هزار خرورار باقى است یا کم‌تر آنچه محقق‌الوقوع است از آن 30 هزار خروار 14 هزار خروار آن را به طهران آورده‌اند مابقى را هم قرار دادش را گذاشته‌اند که از جمله پنج هزار خروارش مال قزوین است کنتراتش گذاشته شده که متدرجاً به ترتیبى که دولت قرار داده است خواهد رسید پس به این حساب شش هزار خروارى که دولت تصور کرده است از براى راحتى و رفاه و آسایش اهالى در این مدت کسر دارد این شش هزار خروار را تقاضا مى‌کنند که مجلس یک اعتبارى به آنها بدهد که اگر نتوانستند آن 14 هزار خروار را عملش را تمام کنند یعنى اشکالات مثل مردآباد اگر تمام نشد دولت آن شش هزار خروار را از جیب خودش بخرد و وارد کند حالا بعضى از اشکالات پیش مى‌آید که عجالتاً ما نمى‌توانیم بگوییم مثلًا در ضمن عمل به طورى که آقاى ارباب گفتند احتمال دارد آقاى حاج وکیل‌الرعایا باز داوطلب شوند که این

+++

 شش هزار خروار را تهیه ببینند و باز پولى بگیرند و مثل عمل پارسال که شش ماه یا بیشتر یا کم‌تر مى‌گذرد که باید کمیسیون تفتیش صورتش را بدهند نداده‌اند و یک سال هم بگذرد گندمى را که به دولت فروخته باشند تحویل نداده باشند این وظیفه مباشر و یا هیئت وزراء است گویا وظیفه ما نیست که مذاکره کنیم پس از ما یک اعتبارى خواسته‌اند که اجازه به آنها بدهیم که این کسر 36 هزار خروار را تهیه بکنند ما باید یا آن اعتبار را بدهیم یا ندهیم آن که گذشت آن وقت برویم بر سر آن 36 هزار تومان که کمیسیون بودجه راپورت داده است.

حاج سید ابراهیم- مى‌خواهم عرض کنم که این کمیسیون این خروارى یک تومان را که براى تفاوت قیمت تصویب کرده است که از مال دولت بدهند به جهت آن مطلبى که آقاى حاج شیخ اسدالله گفتند نیست بلکه اسباب ترقى جنس مى‌شود و اگر آن 17 هزار خروار حالش معلوم شود بهتر مى‌توانیم رأى بگیریم.

معین‌الرعایا- بنده نظر به اهمیتى که براى عمل نان مى‌دهم صحیح مى‌دانم که اجازه خرید این شش هزار خروار گندم داده شود و به خبازها همان طوری که جمع زده‌اند هشت ماه داده شود و همچنین 36 هزار تومان را تصویب مى‌کنیم که یک اعتبارى به وزارت مالیه داده شود که در یک موقعى که لازم باشد که در حقیقت ضرر خبازها مى‌شود تفاوت بدهند الا این که وزارت داخله این مذاکره که در مجلس مى‌شود باید مجلس را مطمئن بکند که عمل نان را یک شکلى در ظرف این شش ماه ترتیب بدهد که اسباب آسایش عموم باشد حالا اگر وزارت داخله این اطمینان را مى‌دهد بعبارت آخرى مسئولیت این کار را به عهده بگیرد و مجلس را مطمئن کند که در ظرف این هشت ماه حال مردم در رفاه باشد به این ترتیب اگر باشد مى‌شود رأى داد والا اگر این طور نباشد بنده هم نمى‌توانم رأى بدهم.

وکیل‌التجار- بنده خیلى میل دارم در این که همیشه هر چه در اینجا گفته مى‌شود از روى حساب باشد عرض مى‌کنم این که گفته مى‌شود که شش هزار خروار گندم افزوده شود به گندم دولت و باید تهیه شود که جمعاً 36 هزار خروار باشد آیا اگر این را ما گفتیم به خبازها بدهند از قرار روزى یکصد و پنجاه خروار اولًا خبازها اگر نخواستند قبول کنند این گندم چه خواهد شد و اگر گندم تنزل کرد و ارزان شد آن وقت قیمت گندم دولت هم تنزل خواهد کرد یا این که به همین قیمتى که امروز دولت مى‌خرد آنها پول خواهند داد باید اینها را فهمید که در آخر سال یک مقدارى گندم دولت در انبار نماند و مبلغى ضرر دولت نشود و این را هم باید فهمید که این 36 هزار تومان که ضرر دولت مى‌شود این را دولت چرا باید بدهد در صورتى که دولت این ضرر را مى‌دهد نرخ گندم تا سر خرمن چه خواهد بود و درست باید حساب کرد تا سر خرمن چقدر کسر دارد این شش هزار خروار که تقاضا مى‌کند غرضشان اینست که مجلس یک اعتبارى به آنها بدهد چون از بعضى محل‌هاى دولتى کسر شده است یعنى بلاتکلیف مانده است از قبیل مردآباد و غیره یا این که واقعاً این مقدار کسر دارند و این مقدار را مى‌خواهند دیگر این که این 36 هزار تومان را که دولت ضرر مى‌کند اگر گندم آمد به خروارى هشت تومان رسید نان را نانوا چه قیمت خواهد فروخت آیا در مقابل این خروارى یک تومان ضرر دولت تفاوت قیمتى از براى نان حاصل مى‌شود و فایده‌اى از براى عموم اهالى متصور است یا خیر فقط از گندم دولت کاسته مى‌شود تمام این مطالب باید روى کاغذ بیاید و معلوم شود ما بدانیم که اگر کسر دارد خوراک شهر شش هزار خروار بگوییم آن قدر گندم دولت تهیه کند نه این که ندانسته بگوییم شش هزار خروار گندم کسر دارد آن وقت احتمال دارد باز حاج وکیل‌الرعایا دو مرتبه داوطلب شوند که من وارد مى‌کنم و مثل گندم سابق شود باز یک پولى بگیرند و حسابش نامعلوم باشد باید این دو فقره معلوم باشد که اولًا چقدر گندم کسر داریم ثانیاً این که در مقابل ضرر دولت نرخ نان تا سر خرمن به چه میزان خواهد بود گمان مى‌کنم تا این دو مطلب به خوبى تشریح نشود نتوانیم رأى بدهیم.

سلیمان میرزا- گمان مى‌کنم آقاى وکیل‌التجار توجه نفرمودند به عرض اولى بنده که این راپورت داراى دو جمله است و آقاى رئیس هم فرمودند که این داراى دو جمله است بنابراین بنده هیچ جواب این شش هزار خروار را نخواهم گفت به جهت این که خارج از موضوع است فقط در این 36 هزار خروار عرض مى‌کنم به طورى که فرمودند مطلب از روى عدد باشد از براى هشت ماه تا اول خرمن از قرار ماهى 9 هزار خروار گندم که روزى 300 خروار باشد 72 هزار خروار گندم لازم است 9 هشتا 72 مى‌شود دولت تصور کرده است که این 72 هزار خروار را طورى تهیه بکند که اسباب اطمینان عموم باشد تصور کرده است نصف این مقدار که 36 هزار خروار است در انبار خودش از براى اطمینان موجود کند که اگر محتکرین جنسى را در انبار نگاه دارند اسباب اشکال و سختى بشود و مثل سال گذشته اسباب زحمت فراهم نیاید حالا این که فرمودند دولت یک شرایطى اینجا معین کند که حتماً خباز باید روزى صد و پنجاه خروار گندم از دولت قبول کند یا این که در فلان نرخ حتماً از دولت بخرند این هر دو غیر متصور است به جهت این که دولت و ماها آرزوى مان این است که دولت همیشه سه برابر آنچه گندم لازم است داشته باشد که مردم به رفاهیت زندگى کنند و چون ما نمى‌دانیم این آرزوى ما صورت واقع خواهد داشت یا خیر بنابراین احتیاطاً گفتیم 36 هزار خروار گندم داشته باشیم تا مردم را محتکرین از گرسنگى نکشتند حالا نمى‌توانیم دولت را مجبور کنیم که به فلان قیمت بفروشند گندم خودشان را در سال گذشته در نظرم هست که دولت گندم در 19 تومان وارد مى‌کرد و 14 تومان مى‌فروخت اینجا ملاحظه صرفه در نظر نیست مى‌خواهیم 36 هزار خروار گندم تهیه داشته باشیم از براى امنیت و رفاهیت رعایا و اگر یک ضررى به دولت برسد نفعى که منظور مى‌دارد همان استقرار امنیت و رفاهیت رعایا است چنانچه در سال گذشته حاج وکیل‌الرعایا قرار شد 20 هزار خروار همین طور وارد کنند و سه هزار خروار آن را وارد کند و سه هزار خروار آن را وارد کرد از آن قیمتى که از براى دولت وارد شده بود ارزان تر دولت به خباز داده به جهت آسایش مردم در آنجا نظر دولت در وارد کردن گندم غیر از نظر یک تاجرى است و این که مى‌فرمایید قیمت گندم دولت را قبل دولت معین مى‌کند این یک چیزى است که نه دولت مى‌تواند قبلًا تعیین کند به جهت این که نرخ گندم بسته است به زیاد و کمى و عرضه داشتن گندم هر روز یک میزانى خواهد داشت که قبلًا نمى‌شود تعیین کرد اگر امروز گندم زیاد وارد شد بالطبع ارزان مى‌شود اگر کم وارد شد بالطبع قیمتش بالا مى رود و ما آرزویمان این است که گندم ارزان باشد در صورتى که گندم ارزان شد مسلماً دیگر خبازها نمى‌آیند گندم از دولت گران‌تر بخرند و اگر ما این 36 هزار خروار را تسمیر نکنیم گمان مى‌کنم در زمستان یا اول بهار که گندم کم است دولت مجبور شود که این گندم را وارد کند و اگر حالا هم دولت این را وارد کرد گمان نمى‌کنم که محتاج باین باشد که این گندم را فورى به فروش برساند و گمان مى‌کنم که اگر این گندم در انبار باشد مفید باشد.

وکیل‌التجار- گویا عرض بنده را درست ملتفت نشده‌اند بنده عرض نکردم که قیمت گندمى که دولت وارد مى‌کند تا آخر سال معین باشد عرض کردم هر قیمتى که گندم در میدان وارد مى‌شود قرار بگذارند صد و پنجاه خروار هم که از دولت مى گیرند به همان قیمت گندم میدان به آنها داده شود و ثانیاً هم عرض کردم که مثلا گندم میدان هشت تومان قیمت دارد و شما گندم دولت را هفت قیمت مى‌گذراند و خروارى یک تومان 36 هزار تومان تفاوت پیدا مى‌شود این یک تومان در اصل قیمت نان هم تفاوت حاصل مى‌کند یا خیر و صرفه اهالى و فقرا مى‌شود یا این که به کیسه خباز و غیره مى‌رود بنده این طور عرض کردم و هیچ نگفتم که حتماً و حکماً قیمت گندم مثلًا شش تومان باشد تا اول خرمن بنده از خدا مى‌خواهم قیمت جنس شش تومان شود لکن مى‌خواهم بدانم وقتى که قیمت جنس شش تومان شد و قیمت جنس دولت را پنج تومان مى‌گذارند این تفاوت به فقرا برسد و این روزى یک صد و پنجاه تومان را از قیمت نان کسر بکنند این را بنده عرض کردم و عرض دیگرى نکردم.

سلیمان میرزا- در خصوص تفاوت قیمت خروارى یک تومان چنانچه در اول چیزى عرض نکردم باز هم عرض نخواهم کرد به جهت این که از موضوع خارج است ولى در خصوص شش هزار خروار که مى فرمایند قرار بگذارند روزى یکصد و پنجاه خروار را دولت به خبازها بدهد عرض مى‌کنم دولت امروز گندمش را نمى‌خواهد بفروشد والّا هر وقت بخواهد بفروشد و گندمش را یک تومان کم‌تر داد محققاً خباز نخواهد گذاشت گندم ارزان را و برود

+++

 گندم گران بخرد و اینجا مجلس در یک فصلى رأى بدهد که این یک صد و پنجاه خروار گندم دولت را خروارى یک تومان ارزان‌تر بفروشند آن وقت چیزى که ارزان‌تر است اول او را خواهند خرید مگر وقتى که آن چیز ارزان‌تر مساوى نباشد یا چیز گران در خوبى آن وقت رو به گران خواهد رفت.

معاضدالملک- بنده با راپورت کمیسیون موافقم و گمان مى‌کنم که مجلس هم تصویب بکند هم مسئله 36 هزار تومان تفاوت قیمت را هم شش هزار خروار که رفاهیت حال عموم را رعایت کرده باشد و مساعدت احوال فقرا هم شده باشد ولى ما وجود وزیر داخله را اینجا لازم مى‌دانیم که در مجلس شوراى ملى تعهد کند که رائى که مجلس شوراى ملى مى‌دهد به موقع اجرا بگذارد و عمل بکند والا امضاء کمیسیون امروز در مقابل مجلس دفاع مى‌کنند مسئولیتى در مقابل مجلس ندارند و نباید هم دفاع کنند خود وزیر داخله باید حاضر باشند که مجلس را اطمینان بدهند که مسئولیت کامل در مقابل مجلس به عهده بگیرند و تعهد بکنند که با وجودى که مجلس با آن این طور مساعدت خواهد کرد در عهده مى‌گیرند که بعد از این اسباب آسایش مردم را از بابت نان فراهم خواهند کرد یا خیر مثل وزراى سابق مى‌آیند قبول مى‌کنند و مى‌روند عمل نمى‌کنند.

فهیم‌الملک- بنده با این فرمایش آقاى معاضدالملک موافقم در خصوص این که وزیر داخله باید حاضر باشد و توضیحاتى که در این باب لازم است بدهد مخصوصاً در این قسمتى که مطرح است در باب تهیه شش هزار خروار که ببینم این را حتماً لازم دارند یا خیر این را که کمیسیون تصویب کرده است به این نظر است که روزى یک صد و پنجاه خروار گندم به خبازخانه بدهند و از اول قوس تا حالا که چند روز است گذشته محتاج نبوده‌اند به این که روزى یک صد و پنجاه خروار غله از انبار به خبازخانه کمک شود از اول قوس کمک کرده‌اند تقریباً کافى بوده است یعنى بعد از آن که تفتیش در گندم میدان کرده‌اند در تقسیم به خبازها و بعد هم همین ترتیبى که گفته شد عمل خواهد شد و بنده به طورى که تحقیق کرده‌ام از خبازها و غیر  مى‌گویند که اگر 25 هزار خروار جنس دولت در انبار حاضر داشته باشد محتاج به هیچ تهیه دیگرى نیست و مى‌توانند تا موقع خرمن آتیه گندم را در این شهر به یک نرخ معین بفروشند و عمل نان هم سهل باشد و دولت مجبور نباشد 36 هزار خروار گندم تهیه ببینند حالا از طرف وزارت مالیه کسى نیست که توضیح بدهد که این یک صد و پنجاه خروار را هر روز به خبازها داده‌اند یا خیر اگر چه بنده تقریباً اطلاع دارم که چند نفر هستند و مخصوصاً اصرار دارند که روزى یک صد و پنجاه خروار از دولت بگیرند لکن وزارت مالیه امتناع دارد از دادن و حتى‌الامکان قدرى مسامحه کرده است و مقصود آنها این است که همان ترتیبى را که در گندم پارسال کرده‌اند در گندم امسال معمول دارند و دیگر در اینجا مذاکره شد در این که گندم پارسال را بچه قسم عمل کرده‌اند کمیسیون تحقیقات صحیحى که بتواند راپورت بدهد تا به حال بدست نیاورده است و از این جهت هم تا به حال نتوانسته است راپورت بدهد به جهت این که یک حساب درهم مغشوشى است که هزار جور احتمالات در آن مى‌توان داد آنچه محقق است این است که 24 هزار و سیصد و پنجاه تومان از بابت این گندم پول داده شده است و کلیتاً ده هزار تومان به وزارت مالیه تحویل شده و مابقى معلوم نیست کجا رفته است یک اثری که از آن باقى است همان جمع شدن گندم است در بعضى نقاط که امسال جمع شدند که کارى بکنند قیمت گندم را قدرى بالا ببرند حالا باید بدانیم که این شش هزار خروار را هم براى همین مصرف مى‌خواهند یا براى رفاهیت مردم حالا اینجا نوشته‌اند که یک اعتبارى دولت مى‌دهد اینجا صریحاً بنویسند که چه قسم تهیه مى‌خواهند بنمایند فقط شش هزار خروار گندم مى‌خواهند تهیه کنند و این را هم از گندم‌هاى اطراف طهران مى‌خواهند تهیه نمایند یا این که مى‌فرستند از خارج مى‌خواهند بفرستند بیاورند این را وزارت مالیه خوب بود به طور وضوح بنویسد که دولت این شش هزار خروار گندم را از خارج تهیه خواهد کرد و تهیه‌اش از براى دولت به خوبى ممکن است یا خیر به عقیده بنده تا این توضیحات به خوبى داده نشود نتوانیم رأى بدهیم.

ارباب کیخسرو- بنده نمى‌دانم دولت عبارت از آن است که فقط به محوطه طهران نظر داشته باشد یا باید به تمام جاهاى دیگر ایران هم نظر داشته باشد که باید مجلس وقت خودش را صرف کند از براى نان طهران و آن وقت که باید دولت اقدامات خودش را بکند نمى‌کند و اسباب زحمت مى‌شود در اینجا مکرر از وزیر داخله هر عصر سئوال شد و جواب‌هایى که دادند اقدام شده است و مى‌شود مى‌خواستم بدانم بعد از آن که آن جواب‌ها را دادند مسئول کى هستند این عرض اول بنده است فقره دویم این است که تا وزراء حاضر نباشند و توضیحات و اطمینان کامل در این باب به ما ندهند ما نمى‌توانیم رأى بدهیم خصوصاً در باب آن 17 هزار خروار جنس تهیه سال قبل که معلوم نیست در کجا است بنده که یک نفر نماینده هستم باید بدانم که حساب آن چه شده است و به کجا رفته است باید درست وکلا بدانند چقدر پول از طرف دولت گرفته شده است چقدر جنس تحویل دولت شده است بقیه جنس در کجا مانده است نه این که یک مبلغى باید تصویب کنیم و ندانیم چه خواهد شد حساب سال گذشته همین طور باقى است حساب امسال هم برود روى آن و تا ابداً مطلع نباشیم که چه شده است ما مکرر در اینجا امتحان کرده‌ایم مثلًا یک مالیاتى وضع کرده‌ایم و وضع کردن او آسان است لکن نمى‌دانیم پول آن به کجا مى‌رود و در کجا جمع مى‌شود و بچه مصرف مى‌رسد و چه افاقه براى عموم حاصل مى‌شود اینها را نمى‌دانیم حالا دیگر باید قول صریح که محل اطمینان ما باشد بما بدهند که به فلان مصرف مى‌رسد و آسایس عموم حاصل مى‌شود تا ما بتوانیم رأى بدهیم.

رئیس- در این خصوص مذاکره به قدر لزوم شد حالا یک ربع تنفس است مجلس به جهت تنفس متفرق شد مجدداً جلسه تشکیل شد.

آقا میرزا مرتضى قلی خان- طرحی است که به مجلس مقدس پیشنهاد شده است خوانده مى‌شود به عبارت ذیل قرائت نمودند، اهمیت معاونین وزراء و لزوم تعیین تکالیف و اندازه مسئولیت آنها را از امور واضحه و تا هنوز قانونى که تکالیف آنها را در وزارتخانه و در مجلس شوراى ملى معین نماید وضع نشده- لهذا چند ماده مناسب مقتضاى حال و احتیاج پیشنهاد مجلس شوراى ملى مى‌نماید.

ماده (1)- لزوم وجود معاون وزیر را در هر یک از وزارتخانه‌ها اکثریت آراء هیئت وزرا معین مى‌نماید. ماده (2)- نصب معاون هر وزیر بعد از تعیین خود او موقوف به تصویب رئیس‌الوزراء است. ماده (3)- معاونى را که وزیرى تعیین کرده در غیر موقع استعفاى خود او عزل نمى‌تواند کرد مگر با ثبوت تقصیرى که موجب عزل است. ماده (4)- معاون وزیر را باید رئیس‌الوزرا با خود وزیر پس از تعیین در مجلس شوراى ملى شفاها معرفى نماید. ماده (5)- با وجود وزرا در وزارت معاونین حق دخول در شور مجلس شوراى ملى و مشاوره وزرا داشته لکن حق رأى ندارند. ماده (6)- معاونین وزرا سئوالات مجلس را مى‌توانند جواب داد لکن با وجود وزیر مورد استیضاح واقع نمى شوند. ماده [7]- در اوقاف انفصال هیئت وزرا معاونى در تمام امور راجعه به وزیر قائم مقام آنها بوده صاحب رأى در مشاوره وزارتى و در مقابل مجلس مورد سئوال و استیضاح مى‌شوند. ماده (8)- هرگاه یکى از وزراء منفصل یا زیاده از سه روز در سفر و یا مریض باشد معاون او در تمام امور راجعه به وزیر قائم مقام او و صاحب رأى در مشاوره وزرا و در مقابل مجلس مورد استیضاح مى‌شود. ماده (9)- معاونى که مسئولیت شعبه مخصوصى از امور یک وزارتخانه رسماً به عهده او محول شده در امور راجعه به آن شعبه رأى او مثل وزیر مناط اعتبار و در مقابل مجلس شوراى ملى مورد سئوال و استیضاح مى‌شود. ماده (10)- هیئت وزراء یا یک وزیر بعد از تغییر مجبور بقبول معاون سابق نبوده حق دارد به ترتیب مذکور در ماده 2 معاون دیگر اختیار کند. ماده (11)- در موقعى که وزیر و معاون وزارتخانه به سببى موجود نباشند مدیر کل آن وزارتخانه با تعیین وزیر قائم مقام او بوده تکالیف و مسئولیت وزیر به عهده او تعلق مى‌گیرد (لسان الحکماء) و آقا شیخ ابراهیم و 15 نفر دیگر از نمایندگان.

رئیس- این طرح را باید به کمیسیون مبتکرات رجوع کرد بعد از آن که از کمیسیون مبتکرات برگشت آن وقت در قابل توجه بودن آن رأى مى‌گیریم و نیز آقاى میرزا مرتضى قلی خان تلگراف انجمن ایالتى آذربایجان را از قرار ذیل قرائت نمود توسط حضرات مبعوئین محترم آذربایجان مقام مقدس دار‌الشوراى کبرى شیدالله تعالى ارکانه کیبه هیئت جلیله کابینه وزراء ادامت شوکتهم از جمله مسائل ضروریه براى رفررم دوایر و نقشه انتظام امور همانا مسئله جلب مستشار از مراکز لازمه است که آرای صائبه مبعوثین محترم مجلس مقدس وجوب آن را تصدیق فرموده ولى یا از تبدلات مصادر امور و یا عدم مساعدت وقت این امر مهم صورت انجام نیافته و در بوته تعویق مانده است خاصه در این موقع که تمام انتظار وطن وظن غالب قاطبه ملت به هیئت جلیله کابینه حاضره است که با‌کف کفایت

+++

 و سایر تجربیات ایشان امور مملکت اصلاح و وسایل ترمیم و تکامل از هر جهت فراهم آید که من جمله ضرورت جلب مستشار قابل توجه وزراى عظام مى‌باشد و این خادمان وطن محض اغتنام وقت و نیل به ضروریات اصلاح امور مملکت این مسئله را یادآورى و خاطرنشان آن حوزه مقدس مى‌نماییم و امید انجاح آن را از هیئت محترمه کابینه وزرا دامت شوکتهم داریم (انجمن ایالتى آذربایجان).

رئیس- حضور آقاى رئیس‌الوزراء را در اینجا مقتنم مى‌شمارم در این که عرض کنم که هر چه زودتر در این مسئله اقدام بفرمایند.

حاج آقا- بنده در باب مستشارها اگر اجازه بفرمایید عرضى دارم پیشنهادی که در باب مستشارها که بعد از مدتى انتظار در پروگرام کابینه اول و بعد در پروگرام کابینه سابق هم بود و به مجلس آمد و رأى هم گرفته شد ولى متأسفانه قریب دو ماه و نیم یا سه ماه است که این پیشنهاد از مجلس گذشته است و هیچ اثرى در وجود خارجى از آن به روز نکرده است با این که با شدت استیضاح کردیم و لزوم وجود مستشارها را در ولایات به اندازه‌اى حس کردیم و هر کسى که یک مقدارى از اوضاع مملکت خبر دارد شدت لزوم آوردن اینها را تصدیق کرده است و تصور مى‌کنم که هیچ امر مهمى در کابینه وزرا مهم‌تر از این نبوده و نیست و نخواهد بود به جهت این که هر روزه هر امرى را که براى ادارات تصور بکنند یا راجع به ترقى اداره است یا راجع به اصلاح خرابی‌ها و تکمیل نواقص آن و هیچ کدامش را ما مى‌دانیم با ترتیب امروزه و با این اشخاص نمى‌توانیم انجام بدهیم با وجود این فقط و فقط حرف کابینه وزراء چه آن کابینه و چه کابینه امروزه همین بود که کارهاى لازم زیاد اسباب این شده است که این کار به تأخیر افتاده است با این که من هیچ وقت نمى‌توانم تصدیق کنم دیگران هم همین طور که کارى بزرگ‌تر و مطلبى عظیم‌تر و نافع‌تر به جهت اصلاح ادارات که امروزه واقعاً در مقام شرح خرابى آنها هر چه انسان بخواهد بیان کند که چطور خراب است و چقدر مفاسد دارد از بس زیاد است متهیج مى‌شود در مقام بیانش که هیچ کدام آن را نمى‌تواند بیان کند گنگ و گم مى‌شود که کدام نواقص را بیان و تعاقب کند با وجود این باز بعضى مطالب را در هیئت وزراء بر این کار مقدم مى‌دارند و یک کارى نمى‌کنند که اقلا یک کسى بیاید اینجا و به این کار رسیدگى کند و این نواقص را تکمیل نماید و بنده خواهش مى‌کنم از حضرت رئیس‌الوزراء و گمان مى‌کنم تمام نمایندگان همراه هستند و بلکه تمام ملت هم با من هم عقیده هستند به جهت این که این چیزى را که الان در اینجا خوانده‌اند شاهد بزرگى است براى بنده که از همه کارها دست بکشند و در این کار اقدام بکنند که ما بدانیم تا چند وقت مستشارهاى ما خواهند آمد این یک مطلب و مطلب دیگر که لازم مى‌دانم عرض کنم این است که به حضرت رئیس چند وقت قبل از این چندین مرتبه عرض کردم ولى نمى‌دانم به هیئت وزراء ابلاغ شده یا نشده که بعضى مطالب که بنده و همچنین چند نفر از وکلاء محترم داشتیم که لازم بود در حضور هیئت نمایندگان مذاکره شود و یک استیضاحى هم در خصوص بودجه کرده بودم که تقریباً 35 روز است که از وقت آن گذشته است خواهش مى‌کنم یک وقتى را آقاى رئیس‌الوزراء معین نمایند و با هیئت وزراء تشریف بیاورند اینجا که آن مذاکرات که در مسائل اساسى است به عمل بیایند و جواب بدهند.

رئیس- آقاى معاضدالملک سئوالى داشتید از وزارت داخله بفرمایید.

معاضدالملک- نظر به اهمیت اوضاع فارس چند وقت قبل از این مجلس شوراى ملى هیئتى را معین نمود براى اصلاح این کار به وزارت داخله فرستاد که تفتیش در آن خصوص نموده راپورت مشورح و مفصلى در این باب به مجلس شوراى ملى تقدیم نمایند مدتى است که آن هیئت مأمور شده‌اند و هنوز راپورت مشروح مفصلى که معلوم کند وضع حالیه فارس را به مجلس شوراى ملى تقدیم نکرده‌اند از وزارت داخله سؤال مى‌کنم اقداماتى که در باب فارس کرده‌‌اند توضیحاً بفرمایند که خاطر نمایندگان مسبوق بشود.

وزیر داخله- در آن هیئتى که معین شده مذاکرات شده است چطور شده است که به عرض مجلس نرسیده است کاملًا در آنجا مذاکرات به عمل آمده و یک اردوئى هم از طرف وزارت جنگ مین شده است فاتح‌الملک رئیس آن اردو است و حرکت کرده است ایالت فارس هم معین از راه دزفول حرکت کرده است و شاید براى دو سه روز دیگر خبر ورودش از دزفول برسد این اقدامات به نقد قید شده است و این اردو هم خواهد رفت و آن تفصیلى را که خواستند بعد به عرض خواهد رسید.

حاج سیدابراهیم- چون سؤالى را که کردند از دو جهت بود یکى از وزارت داخله و یکى از نتیجه اقدامات کمیسیون از این جهت بنده لازم دانستم چون از اعضاء آن کمیسیون هستم چند کلمه عرض کنم- بنا شد چهار فوج برود فارس یکى فوج جلالى اصفهان است که تلگراف شده است و تهیه دیده‌اند که تا رسیدن فاتح‌الملک مهیا باشند و دو فوج همدان را هم چند روز است ضیاء‌الملک تلگراف کرده است که با سه عراده توپ تهیه کرده است و حرکت مى‌دهد و چهار روزه به قم مى‌رسد و حاج فاتح‌الملک هم با یک فوج قزوین و دویست و پنجاه نفر سوار تقریباً و سه عراده توپ که دیروز در حضرت عبدالعظیم سان دیدند و ما با جمعى از آقایان دیگر در آنجا بودیم حرکت کردند و در واقع خیلى باید از وزارت جنگ تشکر کرد که اسباب و لوازم اینها را از حیث قورخانه و اسلحه و لباس و غیره به خوبى تهیه کرده بودند از حیث قشون این‌ها که بروند دیگر اهالى فارس نگرانى نواهند داشت و امیدواریم که به رفتن اینها تمام آن صفحات منظم شده و براى ما هم نگرانى از این حیث نباشد حکومت هم هین طورى که آقاى وزیر داخله فرمودند چهار روز است از کرمانشاه حرکت کرده است و دو روز دیگر به دزفول وارد مى‌شود و از آنجا تا بوشهر هم پنج روز مى‌رود که تقریبا تا هفت روز دیگر وارد بوشهر مى‌شود و اقداماتى هم که آقاى وزیر داخله در بوشهر کرده‌اند در باب انتظام طرق و شوارع در واقع تا یک اندازه از سابق بهتر شده است و گمانم این است که تا رسیدن حکومت به بوشهر کلیتاً رفع نگرانى ما از صفحه جنوب شده باشد فقط یک مطلبى مذاکره‌اش هم شده و آن آوردن مستخدمین است که شعب آنها به تمام اطراف از حیث امنیه و غیره برود و آن را هم نگرانى نداریم باز منتظریم که درباره آوردن آنها اقدام بشود و بگذرد و این که کمیسیون کتباً راپورت اقدامات خودش را به مجلس نداد براى این بود که منتظر بود نظام‌السلطنه تا چند روز دیگر وارد خاک فارس بشود و این چهار فوج هم به هم ملحق بشوند که با با یک امنیت و جلوه وارد شوند و همچنین اقدام هیئت وزرا را در خصوص مستخدمین خارجه از براى امنیه معلوم و نتیجه عملیاتشان معلوم شود و این را هم لازم است عرض کنم که اداره امنیه فعلًا در شیراز دائر است و موسى خان رئیس امنیه آنجا است که از صاحب منصبانى است که در قزاقخانه بوده است و بسیار زحمت کشیده است و شخص صحیح کافى است پنجاه نفر را همراه داشته و قدرى هم از آنجا گرفته است مختصر این است که مستشارهاى خارجى جلب شود و به کلى رفع نگرانى از هر جهت بشود حالا باید منتظر شد ببینیم نتیجه اقدامات هیئت وزرا در باب جلب مستخدمین خارجى براى ادارات امنیه و غیره چه خواهد شد.

رئیس- آقاى بهجت سئوالى دارند از وزارت داخله بفرمایید.

بهجت- بنده تقریباً (15) (16) سئوال کردم که تاکنون نمى‌دانم بچه علت تعویق افتاده بود على العجاله چیزی که مهم‌تر است از حضرت والا وزیر داخله سئوال مى‌کنم که در خصوص عربستان راپورت آنجا را البته ملاحظه فرموده‌اند که طایفه سگوند و دیرک وند آمده‌اند اطراف شوشتر و تمام دهات‌هاى سمت شرقى را چاپیده‌اند و مخصوصاً دهات بختیارى را هم تماماً چاپیده‌اند و تقریباً از آب شوشتر هم عبور کرده‌اند و خسارت کلى در آنجا وارد آورده‌اند این یک مسئله و مسئله دیگر که خیلى اهمیت دارد مسئله نظمیه است که گویا سپهدار اعظم در آن وقت وزیر داخله بودند رئیس نظمیه آنجا را آقا میرزا ابوالقاسم خان برادر آقاى معین‌الرعایا نماینده آذربایجان معین نمودند رفتند وارد عربستان شدند و مطابق بودجه هم 60 نفر اجزاء براى نظمیه گرفتند بعد از تغییر وزارت گویا انحصار پیدا کرده بود به مالیات ادارات ثلث و چون مالیات ادارات ثلث در آنجا برقرار نشده بود از نظمیه مرکزى تلگراف شده بود به آنجا که نظمیه عربستان را موقوف کنند بر این که دخل معینى ندارد بعد باز یک تلگرافى از طرف اداره امنیه شده بود که نظمیه را تبدیل کنید به امنیه و باز یک تلگرافى شده بود از معاون وزارت داخله که نظمیه به همان طور برقرار باشد و یک تلگرافى هم از رئیس نظمیه آنجا رسیده است که عینش موجود است که از براى نرسیدن حقوقش مجبور شده است و آمده است به اصفهان این است یک مسئله و مسئله دیگر هم مسئله امنیه است که آنجا برقرار شده است و همچنین در خصوص ساینر مطالبى که به طول و تفصیل لازم نیست عرض کنم چه اقدامى فرموده‌اند و یکى هم لازم است عرض کنم که حاج فخرالملک آمده است به اصفهان و کتباً اذن مرخصى خواسته‌اند و به طور نزاکت اگر عرض کنم مى‌خواهند استعفا بنمایند اگر ایشان استعفا کنند چه خواهد شد آیا حکومتى براى آنجا معین مى‌شود یا این که نواقص که در کار ایشان هست مرتفع مى‌شود که تکلیف ایشان معلوم باشد.

وزیر داخله- در خصوص اوضاع عربستان این که فرمودند صحیح است این چند روزه بعضى راپورت‌ها رسیده است و از خود فخرالملک هم تلگرافى

+++

 داشتیم که وضع آنجا خوب نیست طایفه سگوند و بعضى‌ها اسباب اغتشاش شده‌اند و باید براى عربستان یک اردوى منظم خیلى صحیح با یک سردار کافى درستى فرستاده شود که کاملًا آن صفحه را امنیت بدهد در هیئت وزرا هم فعلًا مشغول همین مذاکره هستیم اگر چه حکومت بروجرد و لرستان این چند روزه خواهد رفت ولى گمان من این است که مفید نشود باید همان طورى که عرض کردم یک عده قشونى براى نظم آنجا برود مشغول هستم انشاء الله به زودى انجام خواهد شد در مسئله نظمیه و امنیه آنجا این مسئله از سابق بوده است و از این بابت اطلاح صحیحى ندارم ولى کلیتاً براى نظمیه و امنیه آنجا مطابق آن مذاکره‌اى که در مجلس خصوصى کردم مأمور صحیحى براى آنجا خواهم فرستاد که آنجاها را هم امن کند و راه آنجا یعنى خرم آباد هم باز بشود.

بهجت- چون حضرت اشرف والا آقاى وزیر داخله به خوبى مسبوق هستند دیگر زحمت نمى‌دهم که راه خرم آباد هم مغشوش است معلوم مى‌شود که خاطر مبارکشان از این باب متذکر و مسبوق است با این جهت دیگر تصدیعشان نمى‌دهم و امیدوارم به زودى اقدام و انجام بدهند ولى یک سئوالى مى‌کنم از اقاى وزیر پست و تلگراف در خصوص پست بین خرم آباد و شوشتر و دزفول که این پست در معنى وصل مى‌کرده است هم تجارت داخلى و هم خارجى عربستان را به طهران از طریق نزدیک و این پست یک چندى به واسطه ناامنى آنجا تعطیل شد ولى بعد خود طوایف سگوند و دیرک وند حاضر شدند که کارى به پست نداشته باشندکه دائر باشد ولى یک چیز خیلى عجیب و غریبى شنیده‌ام و آن این که در دزفول مکاتب پستى را که مى‌دهند پستخانه علاوه بر قیمت تمبر مخارج یک نفر قاصد را که از دزفول به خرم آباد مى‌رود فوق‌العاده از تجار مى‌گیرد حالا ما اگر خواسته باشیم پست آنجا را تعطیل کنیم در واقع تعطیل یک تجارت معظمى را کرده‌ایم براى این که این رشته متصل است یعنى از محمره و شوشتر و دزفول گرفته وصل مى‌کند به نهاوند و بروجرد و عراق و راه نزدیک است که نمى‌شود تعطیل کرد از این جهت آن مخارجى که گرفته مى‌شود استدعا دارم از آقاى وزیر پست و تلگراف که چون قانونیت ندارد یک ترتیبى بدهند که دیگر اضافه بر قیمت تمبر از اهالى آنجا گرفته نشود.

وزیر پست- یک چیزى به عنوان قاصدى مى‌گرفتند ولى بنده صریحاً نوشتم نگیرند و دیگر نمى‌گیرند چیزى که هست عجالتاً امانات قبول نمى‌شود فقط مکاتب را قبول مى‌کنند بعد درباره امانات هم قرارى داده خواهد شد.

بهجت- مقصود اهالى هم همین بوده که این پست دائر باشد کارى بگرفتن امانات ندارد و حالا که اقدام فرموده‌اند عرضى ندارم.

رئیس- آقاى رئیس الوزرای فرمایشى داشتید بفرمایید.

رئیس الوزراء- بنده عرضى نداشتم جز معرفى وزیر علوم که وعده کرده بودم روز شنبه معین و معرفى کنم جناب آقاى حکیم‌الملک را به وزارت علوم با جماعتى که فعلًا هست یعنى چند اداره که امروز متفقاً یک هیئت وزارتخانه است که فواید عامه و معاون و اوقاف و علوم باشد معرفى مى‌کنم.

رئیس- خیلى باید تشکر کنیم از تعیین آقاى حکیم‌الملک پست وزارت علوم بعد از یک مدتى که این وزارتخانه از وزیر خالى بوده است و امیدواریم که در دوره وزارت ایشان ترقیاتى را که از حیث معارف براى این مملکت منتظریم حاصل شود.

سلیمان میرزا- بنده مى‌خواستم عرض کنم که ما قبل از تنفس مشغول بودیم به دستور مجلس و آن عمل نان بود که گمان مى‌کنم خیلى مهم است براى این که امنیت و رفاهیت عمومى را نشان مى‌دهد مذاکرات هم در آن به عقیده من بقدر کافى به عمل آمد فقط به یک اشکالى برخوردیم که مانع شد و تنفس شد و آن اخطار قانونى نمایندگان بود که اظهار شد که باید با حضور زیر داخله این مطلب بگذرد و فعلًا هم که آقاى وزیر داخله تشریف دارند خوب است این مطلب را تمام کنیم هر چند که اشکال دیگرى هم دارم و آن این است که هفده نفر از نمایندگان گویا غیبت کرده‌اند و مجلس را از رسمیت انداخته‌اند و مجلس را معطل کرده‌اند و در صورتى که در این تنگى روزى هفتصد تومان مخارج مجلس مى‌شود نمى‌دانم آقایان کار مهمى دارند که از این کار اهمیتش بیشتر است که مجلس را از رسمیت انداخته‌اند و این کارى را که فریضه و ذمه ایشان است و قبول کرده‌اند معوق گذاشته و 17 نفر در یک روز غیبت کرده‌اند «شاید کمتر باشد چون بنده در خارج این طور شنیدم که امروز 17 نفر غیبت کرده اند» در هر صورت هر قدر هستند تقاضا مى‌کنم که اسامى آنها خوانده شود و در صورت مجلس نوشته شود تا این که مردم بدانند کیها مجلس امروز را تعطیل کرده‌اند و فحش را به طور عموم ندهند یک قدرى هم به طور خصوصى فحش بدهند و فرق باشد مابین کسانی که حاضر شده‌اند و کسانى که غیبت کرده‌اند.

رئیس- در خصوص مسئله‌اى که در دستور و مقدارى هم مذاکره به عمل آمده چون هم وقت گذشته است و هم این که مطالب بعضى نواقص و موانعى داشت که فعلًا باید رفع شود این است که امروز دیگر داخل در مذاکره آن نمى‌شویم اما در خصوص اسامى غائبین خوانده مى‌شود.

حاج شیخ اسدالله- عرض مى‌کنم که ما یک کمیسیونى معین کردیم براى تفسیر یک ماده از قانون اساسى اگر چه متأسفانه هر چه کمیسیون مى‌شود هیچ نتیجه‌اى از آن به مجلس نمى‌آید مثلًا کمیسیون پروگرام مدتى است تشکیل شده و هر چه اصرار مى‌کنیم راپورتى از آن به مجلس نمى‌آید کمیسیون تفسیر هم همین طور با این که مى‌بینند که هر روزه دچار این مشکلات هستیم و در محظورات مى‌افتم براى داخل شدن در مذاکرات و اخذ رأى هنوز راپورت تفسیر آن یک ماده را که از قانون اساسى به آنجا رجوع شد راپورت نداده‌اند از این جهت بنده استدعا مى‌کنم که زودتر راپورت تفسیر این ماده را به مجلس راپورت بدهند که رأى مجلس هم در این باب معلوم شود و بیش از این وقت مجلس و ملت تضییع و تلف نشود.

رئیس- در خصوص این که مى‌فرمایید هر چه کمیسیون تشکیل مى‌شود کار نمى‌کند و نتیجه‌اى از آنها بمجلس نمى‌آید این را بنده رد مى‌کنم کمیسیون‌ها تمام کار مى‌کنند براى این که این کارها که به مجلس مى‌آید و مى‌گذرد تمام نتیجه کمیسیون‌ها است و اگر بنا بشود کمیسیون‌ها کار نکنند که مجلس هیچ کار ندارد ولى در خصوص این کمیسیون تفسیر که مى‌فرمایید تصدیق مى‌کنم که تا اندازه‌اى تأخیر شده است آن هم اگر چه علت دارد به جهت این که اعضاء کمیسیون تفسیر در کمیسیون‌هاى دیگر مشغول کار هستند و هر کدام از آنها در کمیسیون‌هاى متعدد عضویت دارد و به این واسطه است که تا اندازه‌اى به تعویق افتاده است و تابه حال راپورت نداده‌اند معذلک از اعضاء آن کمیسیون استدعا مى‌کنم که این مسئله را بر سایر کارها مقدم بدارند و زودتر راپورت آن را بدهند براى این که در واقع جریان امور مجلس تا یک اندازه موقوف به راپورت آن کمیسیون است.

مشیرالدوله- در باب این که فرمودند کمیسیون‌ها کار نمى‌کنند بنده هم تکذیب مى‌کنم که کمیسیون‌ها کار خودشان‌را مى‌کنند و این است که کمیسیون تفسیر تاکنون راپورت نداده است به جهت این است که که این کمیسیون اعضاء آن مرکب است از اعضائى که در دو یا سه یا چهار کمیسیون دائمى و فوق‌العاده عضویت دارند و غالباً روزهائى که مجلس نیست اوقات آنها صرف آن کمیسیون‌ها مى‌شود و در باب کمیسیون پروگرام بنده چنانچه سابق هه عرض کردم باز تکرار مى‌کنم مشغول هستند و نزدیک است به نتیجه برسدو عجالتاً آن قسمتى که راجع به عدلیه است و تمام شده است ممکن است بیاورند بمجلس و سایر قسمت‌ها بماند تا این که یک مرتبه راپورت داده شود و در باب کمیسیون تفسیر هم چون یکى از اعضاء کمیسیون آقاى حاج میرزا زین‌العابدین هستند و این اوقات کسالت دارند و وجود ایشان خیلى لازم است از این جهت کمیسیون منتظر است کسالت ایشان رفع شود که در این خصوص راپورت بدهد مذاکرات هم در این خصوص به قدر کافى به عمل آمده و تا اندازه‌اى نتیجه حاصل شده است فقط یک جلسه لازم است که ایشان حاضر شوند و کمیسیون منعقد شود در این باب رأى بدهد و راپورت آن به مجلس مقدس پیشنهاد شود.

ادیب‌التجار- چون مذاکرات یک قدرى درهم و برهم شده است اگر یک قدرى خارج از موضوع هم باشد عذر مى‌خواهم- چندین ماه بود که ما به جهت نداشتن وزیر علوم انتظار داشتیم و چشم ما به در مجلس بود که کى آقاى رئیس‌الوزرا وزیر علوم را اینجا معرفى مى‌کنند حالا که به آرزو رسیدیم در اول ساعتى که ایشان را به ما معرفى کرده‌اند عرض مى‌کنم که مجلس به اسم تنها قناعت ندارد براى این که تمام بدبختى‌هائى که ما در این مملکت داشتیم از این جهت بود و تا امروز وزارت علوم و معارف قبول بوده و اسم بلارسم ولى حالا استدعا دارم که این اسم على‌الرسم بشود- 30 کرور ملت ایران چشمشان را دوخته‌اند به معارف مملکت که معارف در مملکت

+++

 ایشان ترقى بکند از این جهت باز تکرار مى‌کنم که به اسم تنها اکتفا نکنند کارى بکند که این اسم مع‌الرسم بشود که از آن روزى که ایشان به وزارت علوم و معارف نشستند وزیر علوم و معارف باشند.

رئیس- در باب اهمیت وزارت علوم و معارف هر چه گفته شود صحیح است امیدوارم این وزیر علومى که معین شده است موافق میل ملت و مجلس رفتار بکنند و کارى بنمایند که معارف در مملکت ترقى کند از بابت این که وزارت معارف نداشتیم و مخارجاتی که فرمودند نمى‌توانیم تصدیق کنیم همه کس تصدیق دارد که به واسطه نداشتن ادارات صحیح این انقلابات در مملکت شده است اگر ادارات ما خوب بوده و کار مى‌کردند البته این انقلابات نمى‌شود ولى چنانچه امیدواریم که تمام ادارات ما انشاء‌الله اصلاح شود منتظریم که با اقدامات این وزیر جدید اداره معارف هم به خوبى منظم شود و چنانکه باید ترقى نمایند حالا اسامى غائبین امروز که تقاضا شد خوانده شود حاضر شده است خوانده مى‌شود.

آقاى معاضدالملک- از قرار ذیل اسامى غائبین را قرائت نموده حاج وکیل‌الرعایا «سپهدار اعظم» سردار اسعد «مستشارالدوله» ممتاز‌الدوله میرزا اسدالله خان (غایب)- آقا میرزا رضاخان نائینى حاج میرزا زین العابدین قمى حاج امام جمعه (مریض) حاج شیخ اسدالله آقاى دهخدا هم تشریف نیاورده‌اند ایشان هم مریض هستند.

دکتر امیرخان- چون آقاى وزیر داخله تشریف دارند وقت را غنیمت مى‌شمارم که فرمایش آقاى دکتر علیخان را که در اول مجلس فرمودند در باب قرانتینه‌ها یادآورى نمایم که یک راپورتى از کمیسیون تفتیش صحیه نوشته شد و در مجلس قرائت شد و قرار شد که فرستاده شود به وزارت داخله تا رأى وزارت داخله هم در این خصوص معلوم شود و زودتر به مجلس بیاید این است که حالا استدعا مى‌کنم از آقاى وزیر داخله که اهتمامى بفرمایند که زودتر این مطلب را بمجلس پیشنهاد نمایند براى این که این مطلب خیلى اهمیت دارد.

وزیر داخله- انشاء الله اطاعت مى‌کنم عجالة مشغول مذاکره هستیم تا اندازه‌اى هم خودشان اطلاع دارند که مشغول مذاکره هستیم و به زودى نتیجه حاصل شده صورت مسئله به مجلس مقدس پیشنهاد خواهد شد.

معززالملک- بنده مى‌خواستم یادآورى کنم جوابى را که در دو جلسه قبل هیئت وزراى محترم از اظهار بنده فرمودند در باب انفصال بلدیه که وعده داده بودند یک اصلاحى در باب بلدیه بکنند و قرار دادند که در جلسه آتیه آن جلسه یک پیشنهادى در این خصوص به مجلس مقدس بنمایند و عرض مى‌کنم که خوب است وزار‌ی محترم فراموش نکنند این وعده هایى را که مى‌دهند و این گونه مسائلى را که اسباب انزنجار قلوب مردم را فراهم مى‌کنند زودتر در اصلاح آنها اقدام بکنند اگر چه شنیدم اعضاء بلدیه استعفا کرده‌اند ولى بصرف استعفا این معایب رفع نمى‌شود باید در مقام اصلاح امور آن برآمد که رفع این تنفری که حاصل شده است بشود براى این که کلیتاً از قرارى که شنیده‌ام که بعضى تصرفاتى که از شعبات بلدیه شده است یک نتایج خیلى بدى خواهد داشت و هنوز که به طور بدى نشده است باید جلوگیرى شود.

وزیر پست- هیئت وزرا مشغول هستند که براى بلدیه یک چیزى بیاورند پیشنهاد کنند و اگر یک اندازه تأخیر شده است در جلسه آتیه پیشنهاد خواهد شد.

متین‌السلطنه- در ضمن اداراتى که در تحت ریاست وزارت علوم داخل در حوزه مسئولیت هستند انطباعات است و همچو تصور مى‌کنم که آقاى رئیس‌الوزرا فراموش کردند آن را اسم ببرند متمنى هستم که بفرمایند که انطباعات هم جزء ادارات این وزارتخانه است و آقاى وزیر علوم مسئول جریان امور آن خواهند بود یا خیر.

رئیس‌الوزرا- این مطلب مسلم است و بنده از این جهت محتاج ندانستم به این که جزء بدهم عرض کردم که جناب آقاى حکیم الملک را به وزارت علوم به اضمائمى که هست و در زمان وزارت جناب صنیع‌الدوله جزء آن بوده است معرفى مى‌نمایم و البته انطباعات هم جزء وزارت علوم بوده است و همان طور که فرمودند اشتباه شده است که از آن اسم برده شود ولى البته جزء وزارت علوم خواهد بود.

آقا شیخ رضا- عرایض بنده راجع به کمیسیون تفسیر است چون اعضاء کمیسیون تفسیر است چون اعضاء کمیسیون تفسیر یکى آنها مریضند و نمى‌توانند هم در مجلس و هم در کمیسیون حاضر شوند یکى دو تاى دیگر هم که حاضر نمى‌شوند و دو تاى دیگر هم که در کمیسیون خارجه حاضر مى‌شوند براى این که کارهاى آن کمیسیون زیاد است و کم اتفاق مى‌افتد که وقت پیدا بکنند و در این کمیسیون حاضر شوند به این جهت عرض مى‌کنم که مجلس باید ملاحظه کند که در آتیه اعضا را بى پروا کسانى که کار نمى‌کنند و حاضر نمى‌شوند انتخاب نکنند و اگر چه حالا موقع نیست و وقت گذشته است ولى مى‌خواستم عرض کنم که خوب است مجلس هفتمى براى این کمیسیون انتخاب کند که با آن سه نفرى که مى‌توانند حاضر شوند حاضر شود که اکثریت حاصل شود و زودتر راپورت آن به مجلس داده شود.

رئیس- چون روز سه‌شنبه عبداضحى است بنابراین مجلس تعطیل خواهد بود و جلسه آتیه روز پنجشنبه است دستور آن جلسه شور در بقیه قانون دیوان محاسبات بقیه دستور امروز است.

ادیب‌التجار- چون صحبت از بلدیه شد و آقاى معززالملک در دو جلسه اقدام و درا‌ین جلسه در این خصوص مذاکره و سئوال کردند مى‌خواستم عرض کنم آن طرحى را که بنده در این خصوص پیشنهاد کرده‌ام و طبع و تودیع هم شده است جزء دستور آتیه بگذارند که به مجلس بیاید.

رئیس- آن باید بیاید به مجلس و در قابل توجه بودنش رأى گرفته شود در جلسه آتیه در قابل توجه بودنش رأى مى‌گیریم.

حاج عزالممالک- انتخاب آن یک نفرى را که آقا شیخ رضا اظهار کردند خوب است جزء دستور جلسه آتیه بگذارند که کمیسون تفسیر مى‌تواند راپورت بدهند براى این که قانون عمومى تقریباً پنجاه ماده‌اش از مجلس گذشته است و براى یک ماده معوق مانده است واگر این یک نفر انتخاب شود که در دو جلسه دیگر در باب آن یک ماده هم اخذ رأى شده و قانون محاسبات عمومى از مجلس بگذرد خیلى بجا خواهد بود.

 (مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد).

+++