بختیاری‌ها، انقلاب مشروطیت و فتح تهران
محمدحسن خلیلی کارشناس موزه مجلس شورای اسلامی
مالک این آب و خاک و مملکت ملت بود تاج‌گیر و تاج‌بخش سلطنت ملت بود (سید اشرف گیلانی)
درباره ایل بختیاری
قباِیل و طوایفی که در ایران به نام بختیاری مشهورند، بخشی از قوم لر به‌حساب می‌آیند. لرها به دو گروه لر بزرگ و لر کوچک تقسیم می‌شوند. منشأ این تقسیم‌بندی بر اساس منابع تاریخی از این قرار است که در حدود سال‌های 300 هجری قمری بوده است که حاکم این منطقه در عهد خلفای عباسی ولایتش را بین دو فرزندش تقسیم می‌کند. منطقه بزرگتر را لر بزرگ و دیگری را لر کوچک می‌نامد. بختیاری‌ها درواقع شعبه‌ای از لر بزرگ به‌حساب می‌آیند که از کناره رود سزار (دز) و دامنه‌های اشتران کوه در شرق استان لرستان فعلی تا نزدیکی‌های بوشهر و خلیج فارس زندگی می‌کنند. اطلاق نام بختیاری بر این بخش از مردم لر در منابع تاریخی ایران به روایت‌های مختلفی آمده است. بختیاری‌ها از ایرانیان اصیل ساکن حوزه زاگرس میانی و جنوبی هستند و گویش لری بختیاری از مجموعه گویش‌های فارسی به‌حساب می‌آیند.
پیدایش انقلاب مشروطیت
انقلاب مشروطه، یکی از بزرگترین و مهمترین وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی درتاریخ معاصر ایران است. پیدایش مشروطیت در ایران، در نتیجه برقراری ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران با کشورهایی اروپا بود. مرحوم دکتر اسماییل رضوانی معتقد بود که باید مورخان سال 1212.ق برابر1797م. را که سال تاجگذاری فتحعلی شاه قاجار است، سرآغاز تمام تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران بدانند و پایه و مایه و ریشه و اساس هر تحولی را در تاریخ معاصر ایران باید در پادشاهی فتحعلی‌شاه جست و جو کرد.
زیرا مقارن با همین سال‌ها به واسطه ظهور ناپلئون در فرانسه و الکساندر را در روسیه و اکمال استعمار هند به دست کمپانی هند شرقی انگلیس، کشور ما (ایران) ناگهان در گردونه سیاست بین‌المللی قرار گرفت به صورت یک اقیانوس طوفانی درآمد که هر موجی که برمی‌خاست، موج دیگری را درپی داشت. در همین سال‌ها به واسطه رقابت و زور‌آزمایی سیاسی سه قدرت بزرگ اروپایی یعنی روسیه، انگلستان و فرانسه، ایران به صورت مهره حساس در صفحه سیاست جهانی درآمد. و ایجاد ارتباط فرهنگی و سیاسی ایران با کشورهای اروپایی، تأسیس دارالفنون توسط امیرکبیر و اعزام دانشجویان ایرانی به کشورهای اروپایی، ایجاد مدارس جدید و گسترش افکار نو درمیان مردم، انتشار روزنامه در بیشتر شهرهای ایران و آگاهی مردم از وقوع تحولات در ایران و جهان، آگاهی مردم از وقوع انقلاب فرانسه، آگاهی مردم از اعمال ناشایست دولتیان توسط وعاظ و علمای دینی، ضعف دولتمردان ایرانی در مقابل دولت‌های روس و انگلیس و دادن امتیازات نابرابر به آنها همگی دلایل پیدایش تحولات عظیم می‌توان بر شمرد.
ملاقات نمایندگان سیاسی دولت با سردار اسعد بختیاری
به محض با خبرشدن حرکت سوران بختیاری به سوی پایتخت مستر چرچیل و مسیور مانفسکی با چند نفر قزاق روس و سوارهندی وارد قم شدند و امیرمفخم نیز به طور خصوصی با آنها به قم رفت تا از نزدیک با خوانین بختیاری تماس بگیرند.
نمایندگان دولتین روس و انگلیس ضمن مذاکره با خوانین بختیاری متذکر شدند که هرگاه اردوی مجاهدین از راهی که آمدند مراجعت نماید، آنها متعهد خواهند شد که محمدعلی میرزا را به همراهیِ جدی با برقراری رژیم مشروطیت وادار نمایند و انجام این مسئله را تضمین خواهند کرد.
دو نماینده سیاسی به سردار اسعد گفتن محمدعلی شاه اصلاحات و اعاده مشروطیت را پذیرفته است .و به اعطای مجدد مشروطیت و تهیه قانون انتخابات راضی شده و این عمل شما به جای آن که کار را صورت بهتری درآورد، خرابتر خواهد کرد و هیچ‌گونه نفعی برای مشروطیت ندارد.
سردار اسعد در پاسخ گفت: سفارتین اغفال شده‌اند و فشار عقاید عمومی او را مجبور به حرکت به طرف تهران نموده است.
زمینه‌های مشارکت بختیاری‌ها در انقلاب مشروطیت
بختیاری‌ها گرچه در رویش نهال آزادی‌خواهی و عدالت‌طلبی مشروطه نقش بسزایی نداشته‌اند. اما در رهاندن این نهال نوپا از چنگال سلطه استبداد صغیر نقش درخوری بر عهده داشته‌اند. در اوایل سال 1288 هجری شمسی بختیاری‌ها به تدریج نقش فعال‌تری در نهضت مشروطیت بر عهده گرفتند. در این موقع محمدعلی شاه مجلس را منحل کرد و بیشتر رهبران جنبش مشروطه را به بند کشید و از انتشار روزنامه‌ها جلوگیری کرد. در آذر 1287ه.خ قوای دولتی، تبریز را به محاصره گرفت و محمدعلی شاه اعلام کرد نه مایل است رژیم مشروطه را به رسمیت بشناسد و نه قصد دارد مجلس را دوباره بازگشایی نماید. در همین گیرودار شاه، اقبال‌الدوله کاشی یکی از خودکامه‌ترین حکام دوره قاجار را به حکومت اصفهان منصوب کرد. او پس از ورود به اصفهان سعی کرد تا از فعالیت‌های مشروطه‌طلبان که می‌خواستند از خارج اصفهان بخصوص خوانین بختیاری کمک بگیرند. جلوگیری کند. در دی 1288 ه.خ ضرغام‌السلطنه پسر بزرگ رضاقلی خان ایل بیگی با دسته‌ای از سران بختیاری به کمک مردم اصفهان شتافتند و اقبال‌الدوله را از حکومت شهر برکنار کردند و در همان سال صمصام‌السلطنه(نجفقلی خان) با عده‌ای دیگر از سرداران بختیاری خود را به اصفهان رسانیدند و به عنوان حاکم جدید زمام امور را در دست گرفت.
در این زمان(اسفند1288) سردار اسعد به ایران مراجعت کرد بود. خود را آماده نمود تا سرکردگی مجاهدین بختیاری را برای تصرف پایتخت و اعاده مشروطه بر عهده بگیرد. او موافقت شیخ خزعل را برای پرداخت مبلغی جهت لشکرکشی به تهران جلب کرد.
محمدعلی شاه در بدو امر با بی‌اعتنایی به نمایندگان مجلس، آنها را در مراسم تاجگذاری دعوت نکرد. در مراحل بعد مجلس را به توپ بست و قانون اساسی را زیر پا نهاد. تاریخ ایران از این دوره با نام «استبداد صغیر» یاد می‌کند.
درچنین فضایی شورش و نا‌امنی علیه تصمیمات شاه جدید و حکومت استبدادی در شهرهای بزرگ ایران به راه افتاد. در اصفهان با کمک سواران بختیاری والی منصوب درباراخراج و شهر به تصرف قوای بختیاری و مجاهدین مشروطه خواه درآمد. درگام بعد با اذن شرعی علماء وقت سواران بختیاری به رهبری علی‌قلی خان سرداراسعد با هدف فتح تهران و سرکوب استبداد صغیر به راه افتادند. درپی چند روز جنگ و گریز شهری سرانجام نیروی‌های طرفدار محمدعلی شاه را تسلیم و به استبدادصغیر پایان دادند. بهرحال مبارزات علیه حکومت مستبد و فاسد به ثمر نشست و بختیاری‌ها در یکی از مهمترن آزمون‌های تاریخی خود در خدمت به آرمان‌های میهن عزیز و ایران سربلند و موفق بیرون آمدند. طرفداری ایل بختیاری از مشروطیت و قیام آنها بر ضد دستگاه استبدادی یکی از مهمترین عواملی است که در تقدیرات آزادی ملت ایران تأثیر بسزایی داشت. اگر بختیاری‌ها به یاری مشروطه‌خواهان بر نمی‌خاستند، ظن قوی می‌رود که به آن زودیها، ملت ایران از چنگال استبداد رهایی پیدا نمی‌کرد. هرچند حوادث بعداز انقلاب مشروطه تفرقه، تشتت، توطئه‌ها و سوء مدیریت نگذاشت تا طعم شیرین آزادی و پیشرفت در کام ملت ایران دیری بپاید و بختیاری‌ها نیز آرام آرام از قدرت کنار کشیدنئ تا جایی که سران بختیاری در مقابل پیشنهاد پست و مشاغل متعدد مقاومت کردند و اعلام کردند که حضورشان در انقلاب مشروطه برای نجات کشور از استبداد و پیشرفت مملکت بوده است نه کسب قدرت و جاه مقام. [درود بر شرفشان]
منابع و مآخذ
1-ایل بختیاری و مشروطیت، اسفندیار آهنجیده، 1374، چاپ قم.
2-تاریخ مشروه ایران، جنبش وطن‌پرستان اصفهان و بختیاری، نورالله دانشور علوی (مجاهد‌السلطان) انتشارات آنزان.
3-تاریخ بختیاری، به اهتمام سردار اسعد بختیاری، انتشارات فرهنگ‌سر.
4-انقلاب مشروطیت و هویت ملی، حسین گودرزی، 1385، تمدن ایرانی.
.jpg)
.jpg)
