نقش کتابخانه ایرانشناسی در شناخت معماری ایران  

از سلسله نشست‌های علمی و تخصصی کتابخانه مجلس در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

---

رضا احمدی زمانی-کتابدار کتابخانه‌ی ایران‌شناسی مجلس شورای اسلامی

مقدمه                                                                             

کتابخانه ایران‌شناسی یکی از میراث و ذخایر درگذشتگانی است که  کمیاب‌ترین کتاب‌های تخصصی را در خود محفوظ می‌دارد. کتابخانه ایرانشناسی در مورد بناهای تاریخی از جمله کاروانسراها، مساجد و بازار و باغ ایرانی منابع خوبی دارد. از این طریق دانشجویان رشته معماری و معماری اسلامی اطلاعات جامعی بدست می‌آورند و از نظر منابع از گستردگی خوبی برخوردار است.

دسترسی خوب و خدمات و سرویس‌دهی کامل و سریع منابع معماری در این کتابخانه  شهره خاص و عام می‌باشد.

دانشجویان دانشگاه‌هایی که در ذیل معرفی شده‌اند، از بین کتابخانه‌های موجود، این کتابخانه را به عنوان یک مرجع می‌دانند. در نهایت این کتابخانه توسط اساتید و سایر دانشجویان به پژوهندگان معرفی می‌شود.

تاسیس کتابخانه ایرانشناسی

کتابخانه ایرانشناسی در ابتدا به کتابخانه شماره 2 یا (سنای سابق) شهرت داشت. این کتابخانه در سال 1328 هجری شمسی به همت رییس وقت مجلس سنا (دکتر سید حسن تقی‌زاده) و به همت عباس زریاب خویی تاسیس گردید. هدف از این اقدام، ایجاد کتابخانه‌ای تخصصی در موضوع ایران‌شناسی – اسلام‌شناسی (با تاکید بر ایران) جهت استفاده محققان خاص و ارشد جامعه بود. هسته اولیه مجموعه این کتابخانه با حدود 500 جلد کتاب شکل گرفت. اما سی سال بعد، به عنوان اولین کتابخانه تخصصی و جامع در سطح کشور و حتی خاورمیانه شهرت یافت. اکنون بیش از 80000جلد کتاب تخصصی با موضوع ایرانشناسی را در خود جایی داده است.

این کتابخانه از آغاز تاسیس تا سال 1357 هجری شمسی تحت عنوان «کتابخانه مجلس سنا» فعالیت داشت و بعد از انقلاب اسلامی به عنوان «کتابخانه شماره 2 مجلس شورای اسلامی» ادامه حیات داد و اکنون به عنوان «کتابخانه ایرانشناسی» فعالیت دارد.

اولین مدیران این کتابخانه از محققین و کتابشناسان برجسته کشور بودند از جمله:

   1- دکتر عباس زریاب خویی که از سال 1328 تا سال 1334 اولین ریاست این کتابخانه را به عهده داشته‌اند.

   2- دکتر کیکاووس جهانداری از سال1334 تا سال 1357 ریاست این کتابخانه را به عهده داشت. علاوه بر پست ریاست، این ایشان یکی از مترجمین توانمند کشور بود. در حین خدمت، کار ویراستاری کتاب: « تخت جمشید » در سال 1343را  به عهده داشت.

    3- دکتر نجفقلی حبیبی نیز از سال 1358 تا سال 1359 (حدود یک سال و اندی) ریاست این کتابخانه را به عهده داشته‌اند.

بعد از تأسیس مجلس شورای اسلامی در سال 1359، مجلس سنا با همه‌ ساختمان‌ها و مایملک خود از جمله کتابخانه‌ وزین و فاخر آن تحت مالکیت مجلس شورای اسلامی در آمد و از آن زمان به بعد با نام کتابخانه‌ شماره 2 مجلس شورای اسلامی به فعالیت خود ادامه داده است. این کتابخانه با داشتن منابع بسیار قدیمی و ارزشمند در مورد مطالعات ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی و حتی شرق‌شناسی، به «کتابخانه ایرانشناسی» اشتهار دارد. در حال حاضر نیز بیشتر آن را با نام کتابخانه ایران‌شناسی می‌شناسند تا کتابخانه شماره 2.

  مزیت فضای کتابخانه ایرانشناسی

 فضای آن کاملا معماری ایرانی است که دارای سقف‌های ضربی نیم دایره‌ای و ستون‌های سنگی بلند است که یک فضای قرائت‌خانه‌های سنتی ایرانی را در ذهن هر مراجعه‌کننده تداعی می‌کند و مراجعین از سکوت معنوی که فضا برای آن‌ها ایجاد می کند بسیار خشنود هستند.

خدمات کتابخانه

خدماتی که این کتابخانه ارائه می‌دهد عبارت است از: ایجاد امکانات و فضای مطالعه، سرویس‌دهی به مراجعین، تهیه تصاویر دیجیتالی، تهیه کپی، ورود به سایت ها و سایر خدمات می باشد.

آشنایی با رشته معماری

واژه معماری در لغت به معنای علم بنایی و ابعاد سازی آمده است. و معمار به معنای بسیار عمارت کننده، آن که عمارت کند و موجب رونق و تعالی گردد. و عمارت نیز به معنی آبادی است. لغات هم ریشه معماری و عمارت نیز همه معنایی از آبادانی و زندگی و حیات را درخود دارند. ( منبع:لغت نامه دهخدا)

 رشته معماری نیز یکی از رشته‌های مهم دانشگاهی است که امروزه در دانشکده‌های فنی یا دانشکده‌های هنر دنیا تدریس می شود. این رشته دارای دو جنبه هنری و فنی است. چون در درس‌های ارائه شده دروسی است مثل: طراحی، زیباشناسی و غیره که جنبه هنری رشته و دروسی مثل: سازه‌های بتنی و فلزی، مقاومت مصالح و … به جنبه فنی این رشته مربوط می‌شود.

معماری به عنوان یک تخصص چند رشته ای به شمار می‌آید که هم شامل مباحث فنی و مهندسی است و هم بر خلاقیت،  ذوق هنری و زیباشناسی تاکید دارد.

تحصیلات دانشگاهی در رشته معماری شامل: مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در داخل و خارج از کشور می باشد.

دانشجویان رشته معماری همانند سایر رشته‌ها، جهت مطالعه و تحقیق به یک سری منابع دست اول و بکر نیاز دارند. این گونه منابع در کتابخانه ها قابل دسترسی است. یکی از مراکز کتابخانه‌ای که دانشجویان به آن رجوع می‌کنند کتابخانه مجلس است. این کتابخانه هیچ هزینه‌ای دریافت نمی‌کند و خوب سرویس می‌دهد. از این جهت دانشجویان و محققین رشته معماری بعد از مراجعین رشته ادبیات و تاریخ و رشته حقوق رتبه سوم و چهارم را از آن خود کرده اند. بدین جهت لازم است اندکی بر روی رشته و بهتر این که «تخصص معماری» و منابع موجود در کتابخانه مجلس تامل نمود.

فعالیت معماران و باستان‌شناسان معروف جهان در ایران

ا)پرفسور آرتور آبهام پوپ(Arthur upham pope)

  آرتور اپهام پوپ در سال1881.م در شهر فوئینکس ایالت روآیلند امریکا به دنیا آمد. وی تحصیلاتش را در دانشگاه «براون»در سال1906 به پایان رسانید. وی از سال 1911 تا 1917 با سمت دانشیار در دانشگاه کالیفرنیا به تدریس پرداخت و از آن زمان، به مطالعه و نشر مقالات علمی درباره هنر و باستان‌شناسی ایران همت گماشت.

پوپ از 1925 به بعد، به‌عنوان مشاور افتخاری هنرهای ایرانی در خدمت دولت ایران فعالیت می‌کرد. وی همچنین به‌عنوان مشاور هنر ایرانی موزه پنسیلوانیا انتخاب شد.  از سال 1925 سرپرستی بیست هیات اعزامی علمی در ایران را به‌عهده داشت و به همراه همسرش دکتر فیلیس آکرمن (پژوهشگر در حوزه هنر، به‌ویژه در زمینه شمایل‌نگاری و منسوجات ایران و صاحب‌ تالیفاتی درخصوص تاریخ ایران) بامسافرت‌های متعدد به شهرها، درباره هنر ایرانی تحقیقات فراوانی انجام داد.

سخنرانی پوپ در جمع وزرا ایران

  پس از ورود به کشور مورد استقبال صمیمانه حسین علا، نماینده مجلس شورای ملی وقت که قبلا وزیرمختار ایران در امریکا بود و با پوپ سابقه دوستی داشت، قرار گرفت.  در دوم اردیبهشت 1304.ش به درخواست علا در جمع بزرگان و در حضور وزرا کشور راجع‌ به «هنر ایرانی» سخنرانی نمود.

مرگ و دفن دکتر پوپ

حرکت مهمی که پوپ از خود به جای گذاشت تعیین محل دفن خودش بود. پروفسور پوپ طی چهارمین «کنگره جهانی هنر و باستان‌شناسی» از محمدرضا پهلوی اجازه گرفت و به عبارتی وصیت کرد تا پس از مرگش، جنازه او (پوپ) را به ایران حمل نموده و در اصفهان به خاک سپارند و شاه ایران نیز این اجازه را صادر نمود.

باغ شهرداری اصفهان در کنار زاینده‌رود در مشرق پل‌خواجو با موافقت پروفسور پوپ تعیین شد و نقشه آرامگاه را طبق تمایل او، سناتور مهندس فروغی (فرزند ذکاءالملک) در خرداد 1348 تهیه کرد و آرامگاه، توسط انجمن آثار ملی در ایران به سال1349 ساخته شد.

عاقبت پروفسور پوپ در سال1969.م (هشتم شهریور1348) به سن هشتاد و هشت‌ سالگی درحالی‌که ریاست افتخاری «موسسه آسیا» در شیراز را به‌ عهده داشت، درگذشت. جنازه‌ وی با احترامات خاص به اصفهان منتقل گردید و در آرامگاه از پیش‌ساخته‌شده‌اش به خاک سپرده شد. در سال1355 دکتر آکرمن همسر پوپ نیز درگذشت و جنازه او هم در کنار شوهرش دفن گردید.

این معمار برجسته با اکثر ایران‌شناسان و معماران و باستان‌شناسان هنر ایران در تماس بود و با آن‌ها نشست داشت.

حاصل زحمات ایشان یک دروه کتاب بررسی هنر ایران (A survey of Persian) است.

2)پروفسور آندره گدار و معماری ایران

یکی از معماران و باستان‌شناسان معروف جهان که هنر ایران و معماری ایران را متحول ساخت و در ایران از شهرت بالایی برخوردار است پروفسور «آندره گدار  André Godard »  بوده است. وی در سال 1881 در شهر چومونت (Chaumont) فرانسه به دنیا آمد. گدار تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای پاریس ادامه داد و گرایش او معماری و باستان شناسی خاورمیانه و ایران بوده است.

  در سال 1928 م. مطابق با (1307 ه.ش) بنا به دعوت دولت ایران برای تأسیس مرکز باستانشناسی و تهیه فهرست از بناهای تاریخی ایران و تعمیر و مرمت ساختمان های کهن ایران دعوت به کار شد.

 آندره گدار وقتی به ایران آمد ابتدا سازمان‌های اداری را تأُسیس کرد. هیئت‌هایی بر حسب تخصص تاریخی که داشتند برای مرمت و تعمیر بناهای تاریخی تفکیک کرد. این هیئت‌ها هر کدام بر روی یکی از عمارت‌های باستانی ایران شروع به کار کردند. از جمله: مسجد جامع اصفهان، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف الله و چند ابنیه دیگر که در حال تخریب بودند را تعمیر کردند.

از دیگر خدمات اندره گدار احداث موزه ایران باستان در تهران، طرح اساسی نقشه دانشگاه تهران و نظارت در ساختمان‌های آن بود.

 یکی از مهمترین خدمات ارزنده‌ای که ایشان در کشور ما انجام دادند: تأسیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود که پس از اتمام بنا، ریاست این دانشکده را برعهده داشت و از این راه معماران زیادی را تربیت کرد. وی در سال 1310 شمسی اولین کسی بود که به مفرغ‌های لرستان توجه ویژه‌ای نشان داد و کتابی تحت عنوان «مفرغ‌های لرستان» منتشر ساخت.

 آندره گدار بیش از 30 سال عمر خود را در نقش یک معمار و باستان‌شناس و کارشناس موزه در ایران سپری کرد و در سال 1960 م(1340 ه.ش) به کشور فرانسه بازگشت و در سال 1962 کتابی تحت عنوان: « L'art de l'Iran » را به رشته تحریر در آورد. این کتاب توسط: بهروز جبیبی به فارسی ترجمه و توسط دانشگاه ملی، تحت عنوان: « هنر ایران » در سال1343منتشر شد. (منبع: هنر ایران، ص 1-2، آندره گدار، ترجمه... )

بعد از آن ایشان به کمک همسرش بانو «یدا گدار» و عده‌ای از باستان‌شناسان و سایر ایران‌شناسان و محققان ایرانی، سالانه جزواتی کامل شده‌ای را به زبان فرانسه به نام «Athar -e Iran» در هشت جزوه با دقت کامل هنر ایران را معرفی می کند.

 این جزوات توسط آقایان رشید یاسمی و محمد تقی مصطفوی و آقای ابوالحسن سرقد به فارسی ترجمه و توسط آستان قدس رضوی کتابی تحت عنوان: «آثار ایران» در چهار جلد در سال1368چاپ و در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. در این کتاب آثار باستانی و بناهای قدیمی ایران مانند: مساجد، امامزاده ها، مدرسه ها، کاروانسراها، طاق ها و گنبدها، مناره ها و بسیاری از اشیاء باستانی ایران را که خود تعمیر  نموده را در کتاب خود معرفی کرده است. (منبع: آثار ایران/ آندره گدار و دیگران، مشهد، آستان قدس رضوی، 1365. ج 1- ص 7-8.

 امروزه این کتاب‌ها از جمله منابع پر مراجعه‌کننده کتابخانه هستند. ما شاهد آن هستیم که مکرر توسط محققین و دانشجویان رشته هنر و معماری مورد استفاده قرار می گیرند.

کتاب‌های معماری بخش مرجع، نقش اساسی در تولید علم

از منابع مرجعی که بیشترین کاربر و مطالعه‌کننده را به خود اختصاص داده اند عبارتند از:

دایرۀ المعارف هنر/ روبین پاکباز یک جلدی است.

دانشنامه هنر و معماری ایران/ ترجمه: صالح طباطبایی، تهران: مؤسسه ترجمه و نشر آثار هنری، 1391. مصور،800ص. دایرۀ المعارفی است که موضوعات آن در زمینه هنر از جمله: معماری، نقاشی و پیکره سازی است که از عهد باستان تا معاصر را در بر می گیرد. دارای تصاویر، نقشه و ... است.

مسجد در معماری ایران/ حسین زم ر شیدی، تهران؛ انتشارات کیهان، 1374. قطع رحلی بزرگ، 575ص. برگه گلاسه، تصاویر رنگی از بناهای تهیه شده، نقشه و پلان نیز در آن رسم و به انواع گچ بری ها پرداخته شده است. در این کتاب به مسجد النبی در مدینه و مسجد کوفه و در مجموع به معماری مساجد ایران و اسلام نیز پرداخته است.

هنر و معماری ایران/ جودانی کوارتولا، جان روبرتو اسکارچیا، ترجمه هایده مشایخ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1394،. این کتاب مرجع معماری ایران عهد هخامنشیان تا ساسانیان و دوره بعد از اسلام تا قرن سیزدهم هجری در 300صفحه در بر می گیرد.

مساجد تاریخی شهر یزد/ محمد حسن خادم زاده، یزد: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد، 1384، ص 335. قطع رحلی- کاغذ گلاسه و رنگی- شامل نقشه و پلان و تصاویر بناهای مسجد یزد می باشد.

معماری مساجد ایران، در سده‌های نخستین اسلامی/ مریم محمدی، تهران: امیرکبیر، 1391، ص 215. پلان مساجد به همراه تصویر و نقشه داخلی. مثال: مسجد جامع یزد، شیراز، اصفهان، مسجد جامع فهرج، مسجد

فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران/ سعید فلاح فر- تهران: کامیاب، 1379. ص 243. کلیه واژه‌های کاربردی در معماری سنتی را معنی کرده است. مثلاً هشتی- فضای سرپوشیده متصل به کوچه و حیاط خانه، اتاق هشت وجهی.

معماری ایران/ محمد یوسف کیانی. تهران: جهاد دانشگاهی، 1366، 2 جلدی. 1483NA /ک 9.

نظر اجمالی به شهر نشینی و شهرسازی در ایران/ محمد یوسف کیانی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، 1372.       9247NA /ک 9.

مجموعه‌های  کامل و بسیار خوب در حوزه معماری

گنجنامه؛ فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، 19 جلدی/ زیر نظر کامبیز حاجی قاسمی و دیگران ...،- تهران: شرکت توسعه فضاهای فرهنگی و غیره ...؛ 1375 به بعد.

جلد 1_ خانه های اصفهان.  ج. 2- مساجد اصفهان .  ج. 3- بناهای مذهبی تهران.  ج. 4- خانه های اصفهان.  ج. 5  و  ج. 6- مساجد.  ج. 7 و 8- مساجد جامع.   جلد 9 و 10- بناهای بازار   ج. 11 تا 13- امامزاده ها و مقبره ها.   ج 14- خانه های یزدی.  ج. 15 و 16– خانه ها.   ج. 17 – کاروانسراها.   ج. 18- حمام ها.  ج. 19- کاخ ها و باغ ها.

سیری در هنر ایران ج 1- 13/ آرترپوب و فیلیس اگرمن که به فارسی ترجمه شده اند.

معرفی مجلات لاتین مرتبط با تخصص معماری

از بین مجلات انگلیسی زبان موجود درکتابخانه ایرانشناسی چند عنوان مجله تخصصی معماری وجود دارد که یکی دو نمونه جهت آشنایی عبارتند از:

یکی از مجلات لاتین که برای ما می آید مجله :

Iran, journal of the British Institute of Persian studies volume.

اولین شماره این مجله در سال 1963 به چاپ رسید و سالانه منتشر می شود. محل چاپ انگلیس و شهر لندن است. و در تهران توزیع می شده است. این مجله منبع خوبی برای مطالعه معماری و بناهای تاریخی و کشف آثار از جمله ظروف گلی که کشف شده و قطعه قطعه بودن را به هم پیوند زده و تکمیل آن را نمایش می دهد.

«مقرنس»، یکی دیگر از عناوین مجلات لاتین موجود در کتابخانه ایرانشناسی است.

 AN Manual on Islamic art and architecture. . MUQarnas

مقرنس:    محل نشر آن Leiden و ناشر آن : Brill است.

  مجله سالانه معماری و هنر اسلامی است.

این مجله لازم است که برای جامعه دانشجویان کشور بخوبی معرفی شود. چون مجله بسیار خوبی است برای آشنا شدن دانشجویان هنر و معماری ایران نسبت به معماری اسلامی در سایر کشورهای جهان و کشورهای اسلامی همسایه و همجوار و به کسانی‌که اهل مطالعه اماکن کهن سایر کشورهای اسلامی هستند. این نشریه کمک خواهد کرد. در این نشریه مقالاتی در مورد کشورهایی مثل مصر، ترکیه، هند و حتی کشورهای آفریقایی و اروپایی و .... است.

مثال:در شماره با جلد 14 که در سال 1997 چاپ شد. مقاله است در رابطه با معماری مساجد در اوگاندا.

Mosque architecture in Buganda, Uganda.

  نویسنده Timothy insole  ص 179 تا 188.

آخرین شماره این نشریه که در نزد ما هست شماره یا جلد 32 است که در سال 2015 منتشر شده است.

آدرس اینترنتی ناشر www.Brill.com/muq

محل نگهداری این نشریه در کتابخانه ایرانشناسی است. دومین شماره این نشریه مربوط به سال 1984 است که ما از آن به بعد تا آخرین شماره منتشر شده و ما آن را داریم.

از دومین شماره این نشریه مربوط به سال 1984 است، از آن به بعد تا آخرین شماره 32 است که در سال 2015 منتشر شده و ما آن را داریم

 کتابهای پرس پولیس «لاتین» کهن ترین نماد معماری ایران

کتابPersepolis. تألیف فردریش اشمیت است که در سال 1970 – 1953 در سه جلد به چاپ رسید. محل نشر این کتاب سه جلدی در دانشگاه شیکاگو چاپ شده است.

در جلد اول این کتاب: پرفسور اشمیت ،کلیه ساختمان های تخت جمشید را شرح داده و تصویر و نقشه و پلان نیز رسم کرده و بسیار جالب و مهم است. این منبع بسیار اهمیت دارد و مراجعین زیادی را به خود اختصاص داده است. این کتاب 2 بخش است: بخش اول متن و مطالب و توضیحات است که از صفحه 1 تا 297 اختصاص به متن انگلیسی دارد و بعد از آن بخش دوم است که: لوحه ها را به تصویر کشیده که 1 تا 205 لوح در 205 صفحه اختصاص یافته است.

 جلد دوم:

Persepolis. شامل بخش خزانه و دیگر کشفیات و از ص 1 تا 165 صفحه است. در ادامه از پلیت یا لوحه 1 شروع و 89ختم می شود. که لوحه یک صفحه را در بر دارد و تصاویری از قطعات یافت شده در تخت جمشید را تجزیه و تحلیل کرده به صورت عکس چاپ کرده است.

جلد سومPersepolis.

آرامگاه های سلطنتی و آثار تاریخی دیگر. این کتاب دارای دو بخش است.  

بخش اول: از صفحه 1 تا 174 شامل متن و نقشه‌ها و پلان هست و بعد از آن بخش دوم: که مربوط به لوحه‌هایی از تصاویر و نقاشی روی کتیبه ها در 105 لوحه (صفحه) به تصویر کشیده شده است.

کتابهای باستانشناسی و معماری ترجمه شده:

کتاب: تخت جمشید

در بین منابع کتابخانه به کتاب خوبی بر می‌خوریم که از انگلیسی به فارسی ترجمه شده. اصل کتاب به زبان انگلیسی: Persepolis ،در آرشیو کتابخانه موجود است.  که تحت عنوان: « تخت جمشید »ترجمه شده است (و یکی از رؤسای کتابخانه ایرانشناسی) به نام آقای کیکاووس جهانداری که در دهه 1340 تا 1342 ریاست کتابخانه مجلس سنا را برعهده داشتند در کار ترجمه و بویژه در امر ویراستاری آن همکاری داشته است.

 

 کتاب لاتین: سیری در هنر ایران(از ماقبل تاریخ تا معاصر)

A survey of Persian art:  from prehistoric times to the present/BY: Arthur upham pope/ London and New York: oxford university press- 1938- 39 /V.1- 6

اگر بخواهیم سال شمسی آن را حساب کنیم، مطابق با سال 1316 تا سال 1317 شمسی می باشد.

 متن کتاب انگلیسی است. قطع کتاب رحلی. این 6 جلد روی هم 1482 صفحه پیاپی دارند که آخرین صفحه 1482 است.

آرتور پوپ در زمینه هنر ایران سنگ تمام گذاشته است و کتاب ایشان امروزه از پر مراجعین ترین کتاب‌های هنر و معماری است، و ترجمه کتاب در بخش مرجع کتابخانه مجلس تحت عنوان (سیری در هنر ایران) نگهداری و قابل دسترسی است.

پروفسور پوپ در این کتاب ارزشمند علاوه بر معماری ایران، هنر فلزی مثل مسکوکات نقره، ظروف برنزی و مجسمه ها و سفال و کوزه و کاسه و ... نیز پرداخته است.

کتاب: سیری در هنر ایران

عنوان اصلی کتاب:  A survey of Persian art،است که در سال 1387 توسط نجف دریا بندری و پرها م و دیگران ترجمه شده و توسط شرکت انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده

عنوان آن: (سیری در هنر ایران) است. طی مطابقت‌هایی که انجام داده شد. ترجمه کتاب پوپ در رده ی  N72 80 صفحه به صفحه و خط به خط است و از تصاویر کتاب لاتین استفاده شده و حتی زیر نویس آن‌ها به فارسی آمده است. کار ترجمه از صفحه اول با شماره یک شروع شده و تا صفحه 1387 ختم شده است.

از محسنات این کتابخانه این میراث کهن این است که اکثر کتاب‌هایی که به فارسی ترجمه شده اند اصل منبع به زبان لاتین آن نیز وجود دارد که خود کار با ارزشی است.

 از بین مجلات فارسی موجود که در زمینه معماری وجود دارند:

   نشریه هنر و مردم . این نشریه در مورد ساختمان‌ها و مقابر و امامزاده و ائمه پرداخته، همچنین مقالات در مورد معماری ایران و هنر ایران در آن ضبط شده که بسیار حائز اهمیت است. این نشریه از سال 1341 تا 1352 چاپ و منتشر شده و در کتابخانه ایرانشناسی موجود است.

  ابتدا سردبیر مدیر آن خدابنده لو و بعدها عنایت الله خجسته و بعد هم بیژن سمندر بوده است. محل نشر تهران و ناشر آن : نشر هنرهای زیبای کشور بوده است. تا قبل از انقلاب اسلامی بوده است.

نشریه «اثر»   

 یکی دیگر از نشریه‌های فارسی که در مورد معماری است، نشریه «اثر» که به صورت فصلنامه چاپ شده، مدیر مسئول آن باقر آیت الله زاده شیرازی بود و ناشر: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، شماره اول آن در سال 1359 منتشر شده است. مقالات این نشریه نیز در ارتباط با راه‌ها و رباط‌ها و مساجد شهرها و مرمت تخت جمشید و ساماندهی بازار تهران و محله ها مانند عودلاجان و ... پرداخته است.

گلستان هنر  

از دیگر نشریه‌ها «گلستان هنر» است که این نشریه از بهار 1384 به بعد به صورت دو فصلنامه منتشر شده است. موضوع آن درباره تاریخ هنر و معماری ایران زمین است. مدیر مسئول آن آقای میرحسین موسوی و زیر نظر فرهنگستان هنر منتشر می شد.

نشریه «معمار»

از تخصصی ترین نشریه معماری مجله «معمار» است.

  این نشریه تابستان 1377 شروع شد که مقالات آن معماری داخلی و بویژه از معماری مدرن خارجی نیز در برمی گیرد. سر دبیر آن سید رضا هاشمی بوده است.

نتیجه

  کتابخانه ایرانشناسی افتخار این را دارد که به کلیه دانشجویان دانشگاه های موجود در تهران و دانشگاه‌های سایر شهرها که به این کتابخانه مراجعه می‌کنند خدمات سرویس ارائه می‌دهد. از بین دانشگاه‌های کشور این چند دانشگاه‌های ذیل بیشترین دانش‌پژوه را به این کتابخانه غنی گسیل داده‌اند که عبارتند از:

 دانشگاه شهید بهشتی کرج(ارجاع بیشترین دانشجویان رشته معماری)

دانشگاه شریعتی. ارجاع دهنده دانشجویان رشته‌های تخصصی هنر و طراحی و دوخت لباس به این کتابخانه

دانشگاه علم و فرهنگ( دولتی غیر انتفاعی). در شهرک غرب.  مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، رشته هنر و معماری، که ساختمان مرکزی آن در پونک واقع است.

دانشگاه شهید رجایی دولتی لویزان،  رشته معماری از مقطع کارشناسی تا دکتری.

دانشگاه آزاد تهران مرکز: رشته مرمت و ابنیه و احیای بافت، معماری و عمران، در این دانشگاه وجود دارد. از مقطع کارشناسی تا دکتری دانشجو تربیت می کند.

دانشگاه شاهد،(ارجاع دهنده دانشجویان رشته علوم انسانی)

دانشگاه ادیان و مذاهب

دانشگاه الزهرا و سایر دانشگاه‌های موجود در تهران و دانشگاه‌های سایر شهرها دانشجویان به این کتابخانه مراجعه می‌کنند.

دانشگاه پردیس

پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران، به ریاست آقای محمد بهشتی.

دانشگاه غیر انتفاعی ایوانکی، از استان سمنان.

 رشته معماری، گرافیک. از مقطع کاردانی از مقطع کارشناسی تا ارشد را دارا می باشد. کتاب‌های کتابخانه ایران شناسی از کمیاب‌ترین کتاب‌ها است که کتابخانه ایرانشناسی در مورد بناهای تاریخی از جمله کاروانسراها، مساجد و بازار و باغ ایرانی منابع خوبی دارد و هم اینکه دانشجویان رشته معماری و معماری اسلامی. اطلاعات جامعی بدست می آورند.

اساتید ارجاع دهنده دانشجو به کتابخانه

 اکثر اساتید دانشجویان خود را هم برای بازدید علمی و هم برای تحقیق و پژوهش به کتابخانه ایرانشناسی گسیل می‌دارند. اما از بین آن‌ها کسانی هستند که برای استفاده از منابع،بیش از همه دانشجویان خود را به این کتابخانه ارجاع می‌دهند می توان به اساتید اشاره کرد که عبارتند از:دکتر فرهاد انواری، سرکار خانم دکتر عبدالهی، دکتر فلامکی استاد معروف رشته معماری، دکتر مختاری معاون سابق میراث فرهنگی، مهندس سعیدی که چندین بار از طرف فرانسه مورد تجلیل واقع گردیده، دکتر رسول ولی دوست و مهندس بهشتی و غیره از جمله کسانی هستند که بعد از انقلاب در ساختار و معماری شهری بسیار تلاش و همت دارند می کنند. استاد جمال الدین مهدی نژاد، رئیس دانشکده معماری وغیره.

در خاتمه از آنجایی که اکثر دانشجویان معماری از دوره کارشناسی ضمن معرفی از طرف اساتید و سایر دانشجویان با این کتابخانه آشنایی پیدا کرده و در مقاطع بالاتر یعنی ارشد و دکتری نیز مرتب به این کتابخانه مراجعه می کنند. لازم است که به کتابخانه ها توجه شود.

فهرست منابع:

دانشنامه هنر و معماری ایران/ ترجمه: صالح طباطبایی، تهران: مؤسسه ترجمه و نشر آثار هنری، 1391.

معماری ایران/ محمد یوسف کیانی. تهران: جهاد دانشگاهی، 1366، 2 جلدی.

نظر اجمالی به شهر نشینی و شهرسازی در ایران/ محمد یوسف کیانی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، 1372.      

گنجنامه؛ فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، 19 جلدی/ زیر نظر کامبیز حاجی قاسمی و دیگران ...،- تهران: شرکت توسعه فضاهای فرهنگی و غیره ...؛ 1375 به بعد.

سیری در هنر ایران/  ترجمه نجف دریا بندری و پرها م و دیگران ؛ تهران: شرکت انتشارات علمی،  1387

مجله معمار /   سال اول: تابستان 1377

 نشریه هنر و مردم / سردبیر مدیر آن خدابنده لو -  سال نشر: 1341 تا 1352

 

A survey of Persian art:  from prehistoric times to the present/BY: Arthur upham pope/ London and New York: oxford university press- 1938- 39 /V.1- 6

Iran, journal of the British Institute of Persian studies volume.

 

کتاب تخت جمشید: بناها، نقش ها و نبشته ها، / فردریش، اشمیت، ترجمه: عبدالله فریار. تهران: مؤسسه انتشارات فرانکلین، سال 1342 چاپ شده است.

این گزارش به صورت سخنرانی در سلسله نشست‌ها تخصصصی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران،‌ در تاریخ 20 اردیبهشت 1396 در غرفه کتابخانه مجلس در سالن ملل توسط نویسنده ارائه گردیده بود.